|
www.ziyouz.com kutubxonasi
13
borki, u ana shu muhofiz to‘siq tufayli yashab kelmoqda. Ming yillar davomida tinmay mehnat qilib
kelayotgan insonning qoni va to‘kkan terlari o‘zaro bir-biriga qapishib, bu qobiq ostida turli
qatlamlarni — tamaddun go‘zalligini, madaniyat nafosatini, shaxsning jamoa davrasidagi mavqeini
hamda tarixiy qonunlarni idrok qilishdek qatlamlarni bunyod etdi. Ishoq bu mo‘rt qobiqning inson
hayoti uchun, uning istiqboli uchun, uning mudom olg‘a intilishi uchun qanchalik muhim ahamiyatga
ega ekanligini faqat bugun anglab yetdi.
— E, yo‘q, — derdi u o‘ziga o‘zi hayratdan boshini qo‘llari bilan mahkam changallagancha, —
boshqa hech ham bormayman unikiga!
Lekin ertasi kuni u Jamilanikiga yana bordi.
* * *
Ishoq yana Jamilanikiga nega ketayotganini anglashga urinib, azza-bazza bosh qotirgani bilan hech
bir to‘xtamga kelolmadi. Nimasi bor o‘zi bu qizning, u nimasi bilan Ishoqni misli ohanrabodek o‘ziga
tortmoqda? — u to Jamilanikiga kirib borguncha faqat shu haqda o‘yladi. Oh, koshkiydi buning
sababini tushuna olsa! Vale, ayting-chi, kim va qachon bu muhabbat jumbog‘ini yechish sharafiga
muyassar bo‘lgan? Nega axir odam farishta va ma’buda xilqatlar yonidan beparvo o‘tib, zino
botqog‘iga botgan ayolga qo‘ngil qo‘yarkin? Biz hech qachon ezgu fazilatlar sohibasi bo‘lmish ayolga
ko‘ngil qo‘ymaymiz. Ahli shuaroni hisobga olmaganda, yana kim ham Ranjha1 ning boshi kal,
Julettaning bir ko‘zi ikkinchisidan kichikroq bo‘lgan deb qat’iy ishonch bilan ayta oladi? Yo bo‘lmasa,
Sohni2 ning nozik qo‘llari xiyla dag‘al bo‘lganini, Majnunning burni qiyshiq, chakaklari botiq ekanini
kim isbotlay oladi? Kim bilsin, o‘sha benazir latofat sohibasi Rumpati3 sal manqalanib gapirgandir?
Muhabbat jismoniy komillik shaydosi emas. Balki u komil aql-zakovatni xushlar? Lekin agar shu rost
bo‘lsa, odamlar bir-birlarini sevish o‘rniga qalin-qalin falsafiy kulliyotlar ishqibozi bo‘lardilar, holbuki,
bu manzara negadir hech yerda kuzatilmayapti. Ishoq o‘z hayotida ko‘pgina oqila qizlarni uchratgan,
ularga uylanmoqchi ham bo‘lgan, ammo o‘sha oqilalarning chehrasiga ko‘zi tushganda — beixtiyor,
undaylarga uylangandan ko‘ra o‘z joniga qasd qilishni afzal bilgan. Taajjub, aqlli ayollar go‘zal, go‘zal
ayollar aqlli bo‘lishmaydi — nega bunday ekan-a? Agar bironta qiz ham aqlli, ham chiroyli bo‘lsa, uni
ko‘z ochib yumishga ulgurmasingdan bironta mansabdor albatta ilib ketadi. To‘g‘ri, Ishoq o‘z hayotida
ham yoqimtoy, ham ko‘hlik qizlarni uchratgan paytlar bo‘lgan, ammo nega axir o‘sha qizlardan
birontasini ham yoqtirmadi ekan?
Balki odamzot o‘z in’ikosini muhabbatda aks etishini yoqtirar? Ehtimol, biz o‘z tabiatimiz, fe’l-
atvorimiz, didimizga mutanosiblikni muhabbat tuyg‘usidan qidirayotgandirmiz? Harholda jiddiy
mulohaza yurituvchi yirik olimlar aynan shunday fikrdalar; vaholanki, o‘zlari umrlarida biron marta
bo‘lsin chin muhabbat o‘zi nima ekanligini boshlaridan kechirganliklari amri mahol bo‘lsa ham, bu
mavzuda o‘qigan kitoblari tufayli ming martalab ehtiros alangasida yonganlar, ishq-muhabbat va
jinsiy aloqa masalasidagi bir dunyo ilmiy asarlar bilan puxta tanishib chiqqanlar. Qiziq, muhabbatning
qanday narsa ekanligini tushunmoq uchun, bu mavzudagi kitoblarni o‘zida jamlagan butun boshli
kutubxonani miyada saqlash, umuman, shartmikin?
Misol uchun, u o‘zi bilan Jamilani olib ko‘rsin. Bu o‘rinda qanday jondoshlik, qanday fe’l-atvor va
didlar uyg‘unligi haqida gap bo‘lishi mumkin? Jamila detektiv asarlar va sayoz saviyali romanlarnigina
o‘qirdi, Ishoq bo‘lsa, “Urush va tinchlik”ni xo‘sh ko‘rardi. Hollivudning maza-matrasiz taraqa-turuq
filmlari Jamilaning joni-dili edi, Ishoq esa, italyancha neorealizm muhibi edi. Jamila eng so‘nggi
modadagi liboslar shaydosi edi, Ishoq bo‘lsa, bu qizni keng va qorday oppoq sarida ko‘rishni xohlardi.
Ishoq nazokatli, iboli hazil-mutoibani yoqtirardi, Jamila bo‘lsa, nuqul siyqa va bemaza latifalar
so‘zlardi. Ishoq erkak bilan ayol o‘rtasidagi munosabatni ibo, oriyat hijobi ila o‘rashga moyil edi, vale
Jamila o‘z xobxonasini ishq-muhabbatdan saboq beruvchi qadimgi hind kitobi “Kamasutra” mavzuida
chizilgan rasmlar bilan to‘ldirib tashlagan edi.
Kim bilsin, balki inson, chindan ham, tabiatan o‘ziga zid bo‘lgan xilqatni sevishni orzu qilar?
Basharti u iblis bo‘lsa, farishtaga ko‘ngil qo‘yishni xohlar, bordi-yu, u ezgu fazilat sohibi bo‘lsa,
suyuqoyoq xotinga shaydo bo‘lar? Vale bu fikrimiz ham to‘g‘ri emas, zero erkak bilan ayol bir-biriga
Musaffo osmon (qissa). Krishan Chandar
Do'stlaringiz bilan baham: |
