Microsoft Word Курылыс машиналары лекция материаллары doc

 Көп ковшлы экскаваторлар 
 
Көп ковшлы экскаваторлар үзликсиз түрде грунтларды қазыў, тасыў ҳәм 
аўдарып төгиў жумысларын бир ўақытта үзликсиз орынлайды. Булл машиналар 
үлкен көлемге ийе болған қазыў жумысларында, жер асты кәнлерин ашыў, аўыл, 
қала, санаатлық ҳәм гидроқурылысларды, коммуникация жумысларын қазыўда 
ислетиледи. 
Жумыс ислеў усылына қарай, узын бойына, радиал ҳәм кесе көлденен қазыў 
усылына ийе түрлери бар. Жумысшы үскнелер түрине қарай шынжырлы, илмекли 
ҳәм роторлы болып бөлинеди. 
Жүрис бөлимине қарай шынжырлы, дөңгелек-рельсли, пневномодөнгелекли 
болады. Траншея экскаваторлары қурылыс тараўында газ, суў ҳәм ҳәр қыйлы 
трубаларды өткизиўде, кабель тартыўда кең қолланылады. Бул экскаваторлардың 
бас параметри олардың қазатуғын траншеясының номнал тереңлиги есапланады. 
Булар тийкарынан үш бөлимнен ибарат машинаның илгерлемели ҳарекетин 
тәмийелеўши пневмодөнгелекли ямаса гусеницалы тягашлар, бойлық траншея 
қазыўшы жумысшы үскенелери ҳәм қазылған грунты алып кетиўши транспортер, 

---

18
транспортлық хызметти атқарыўшы кесе көлденең аўдарғыш, жумысшы 
органларды көтерип түсириўши жәрдемши үскенелер киреди. 
Жумысшы органлар машинағ аспа, сүйретпе ҳәм ярым аспа етип ислеп 
шығарылады. көп ковшлы экскаваторлардың жумыс цикли грунты массивтен 
ажыратыў ҳәм ковшты толтырыў, шынжыр ямаса роторға қазыўдағы еки түрдеги 
ҳәрекеттиң биргеликте берилиўb: яғный тийкарғы ҳәрекет-рамаға салыстырмалы 
илгерлемели ямаса өз көшери әтирапындағы айланба ҳәрекет ҳәмде алдыға 
сүрилиў ҳәрекети машина ҳәрекети бойынша илгерлеўден ибарат. 
Жер казыў машиналарының жумысшы параметрлерин ҳәм жумыс 
өнимдарлығын есаплаў
 
 
Кусторез ҳәм коршевательдиң жумыс өнимдарлығы
П
Т
=3600α[Вn-в(n-1)]/t
Е
 
бунда: 
α – тазадан ашылатуғын майданның узынлығы, м 
В – алым ени, м 
п – тазадан ашылатуғын майданда машинаның жүрип өтиў (полоса) 
саны 
t
Е
 - майданы тазадан ашыў ўақты узақлылығы, с
Бир ковшлы экскаваторларды пайдаланғанда, оның жумыс өнидарлығы 
төмендегише анықланады. 
Ю
H
К
K
K
q
n
В
Э
*
*
*
П 
м
3
/саат 
бунда q – ковш көлеми, м3 
К
Н
– ковштың толыў коэффиценти 0,9….1,2 
К
В
– экскаватордан ўақыт бойынша пайдаланыў коэффиценти 
0,65….0,8 
К
Ю
– грунттың жумсақлық коэффициенти 1,1….1,4 
П – бир сааттағы цикллер саны 
Көп ковшлы экскаваторлардың тийкарғы параметрлери ковшлардың ҳәрекет 
тезлиги 
k

ҳәмде машинаның ҳарекетлениў тезлиги 
M

болып есапланады. 
Траншея тереңлигин ҳәр қандай муғдарда ҳәм шынжыр ковшларының тезлиги ҳәм 
машинаның ҳәрекетлениў тезлиги ковшлардың толыўын тәмийенлеўи шәрт. Егер 
толыў коэффициентти К
Н
есапқа алған ҳалда жумсақ грунттың қазылыў көлеми 
ковштың ҳақыйқый көлемине теңдеп қаралады. 
Ю
H
К
С
H
K
q
q
*
*
*
в
г


бунда q – ковштың көлеми, м
3
с – қазылыў қалынлығы 
Горизонталь 
бағытта 
ковшты 
толтырыў 
ушын 
оны 
илгерлемели 
ҳәрекетлендириў ковштың бир адымы Т ушын 
k
T
t


0
ўақыт ишинде 
төмендегише болыў керек. 
Ю
H
К
С
H
K
q
C
*
*
*
в

қырқыў 
K
M
t
С



M
0
*
T
С
ямаса
*


Экскаватор ковшың толтырыў ушын керекли болған ҳәрекет тезлиги 

---

19
Т
К
H
K
q
Ю
K
H
M
*
*
*
*
в



ковшлар саны 
1
sin




T
H
л
Қырқыўшы жумысшы үскенелерине ийе болған шынжырлы траншея қазыў 
экскаваторларының жумыс өнимдарлығы. 
Ю
H
K
C
С
К
K
K
h
В
В
Э
*
*
*
*
3600
П


бунда В
С
– ковштың кеңлиги, м 
h
C
– ковштын бийиклиги, м 
υ
К
– ковшлы шынжырдың ҳарекет тезилиги, м/с 
К
Н 
– ковштың толыў коэффициенти, К
Н
= 0,35…..0,75 
К
В
– машинадан ўақыт бойынша пайдаланыў коэффициенти 
Кв=0,5….0,65 
К
Ю
– грунттың жумсақлық коэффициенти К
Ю
=1,1….1,5