Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

Pul oqimlarining diskontlash usuli – erkin o‘zgaruvchi va noteng 
keluvchi pul oqimlarida, obyektni ishlatish bilan bog‘liq risklar darajasi-
ni inobatga olib, mulkni baholash deganidir. Bu holda ko‘chmas mulk 
qiymati, kelajakdagi daromadlarning joriy qiymatlari summasi sifatida, 
daromadning har bir davriy oqimini va ko‘chmas mulkni bashorat qilin-
gan kelajakdagi qiymatini alohida diskontlash yo‘li bilan aniqlanadi. Bu 
hisoblashlarda diskontlash stavkasi – kapitalga, kirim me’yori yoki foy-
da (qaytim) me’yori deb ataluvchi, mos daromad stavkasi qo‘llaniladi. 
Pul oqimi – mulkdan foydalanish natijasida paydo bo‘ladigan, pul 
vositalarining harakati. Usul pul oqimlarining joriy qiymatlarini hisobga 
olishga yordam beradi. Bu pul oqimlari erkin o‘zgarishi va turli risk 
darajalarini egallashi mumkin. Pul oqimlarini diskontlash usulining 
umumiy modeli: 
 
 
 
bu yerda PV – joriy qiymat, n – davrlar soni; Jn – n davri kirimi; Y – 
diskontlash stavkasi. 
Modelni qisqa ko‘rinishda keltiramiz: 
            
 
 yoki
 
 

---

 
73
bu yerda PV – mulk egalik (reversiya) davri tugagandan so‘ng qayta so-
tish narxi; n – egalik qilish davri; i – bashorat davri yili; FV (n, Y) – bir-
likning (murakkab foizni to‘rtinchi funksiyasi) n davr uchun, Yni dis-
kontlash stavkasida joriy qiymati. 
Ya’ni, pul oqimlarini diskontlash usuliga mos ravishda ko‘chmas 
mulkning joriy qiymati, egalik va reversiyaning har bir davri uchun 
daromadlarning joriy qiymati summasi sifatida aniqlanadi.  
Reversiya – obyektni egalik davrining oxirida sotishdan tushgan 
daromad. 
Diskontlash stavkasi, boshqachasiga investitsiya uchun qaytim 
me’yori deb ataladi. U kapital kiritmaning samaradorligini xarakterlaydi, 
yalpi daromadni hisobga oladi (investitsiya uchun daromad va aktiv 
qiymatining o‘zgarishidan daromad), vaqt omili, birlamchi investitsiya-
lar riski va amalga oshirilayotgan iqtisodiy ta’sir bo‘yicha mos kelishlikni 
ta’minlaydi. Agar ekspluatasiyadan sof operasion daromad tahlil qilinsa, 
diskontlash stavkasi qo‘llaniladi, chunki u daromad va foiz stavkasi, 
yoki yer va inshootlash uchun stavkalarni inobatga oladi. Investor tomo-
nidan shaxsiy kapitalga olinadigan daromad tahlil qilinsa, shaxsiy kapi-
tal uchun daromad stavkasi qo‘llaniladi. 
Daromad oqimlari ko‘chmas mulk bozori joriy holati va uning o‘z-
garish tendensiyalarini chuqur tahlil qilish asosida bashorat qilinadi. Bu 
bilan rekonstruksiya yoki modernizasiya uchun mo‘ljallangan xarajatlar, 
mos davr uchun pul oqimlaridan ushlab qolinishi kerak. 
Diskontlash stavkasining tanlovi investitsiyalashning muqobil 
variantlarini taqqoslanuvchi risk darajalari bilan tahlil qilishga asoslan-
gan, ya’ni kapitalning muqobil qiymati tahlil qilinadi. Bu usul investit-
sion muddat uchun daromad va kapital ko‘rsatkichlarini hisobga olishni 
talab qiladi. 
Pul oqimlarini diskontlash usulining afzalliklari: 
– bozor dinamikasini hisobga oladi; 
– beqaror bozor sharoitlarida ham qo‘llasa bo‘ladi; 
– daromad va chiqimlarning noteng tuzilishini hisobga oladi; 
– qurilish yoki rekonstruksiya bosqichidagi obyektlar uchun qo‘lla-
sa bo‘ladi. 
Biroq usul qo‘llanishi anchagina qiyin, bashoratlashda xato qilish 
ehtimoli yuqori ham, joriy qiymatga bashoratlanadigan daromadlarni 
qayta tuzilishi jarayonida noaniqlik kuchayadi. 

---

 
74