Microsoft Word kartografiya doc

УМУМГЕОГРАФИК
КАРТА
проекция
 
математик
 
асос
 
масштаб
геодезик
 
компоновка
картографик
 
ёрдамчи
элементлар
легенда
 
чизмалар
 
маълумотномала
сув
 
объектлари
 
рельеф
 
ўсимлик
 
ва
 
аҳоли
 
яшайдиган
 
алоқа
 
йўллари
 
ва
 
алоқа
 
воситалари
 
сиёсий
-
маъмурий
 
бўлиниши
 
иқтисодий
 
ва
 
маданият
 
элементлари
қўшимча
 
қўшимча
карталар
, 
профиллар
матнлар
 
ва
 
рақамли
 
диаграммалар
 
мазмун
 
КАРТАНИНГ
 
МАТЕМАТИК
 
геодезик
асос
масштаб
картографик
картографик

---

8
 
2-rasm.
Kartaning matematik asoslari. 
Kartani geometrik jih’atdan aniq va tasvirlarning twg’ri bwlishi kartaning 
matematik asosiga bog’liq. Matematik asos wz navbatida bir qancha 
elementlardan tashkil topgan. Masalan, proektsiya va koordinata twri, masshtab 
h’amda geodezik asos (triangulyatsiya, poliganometrik va nivelirlash 

---

9
shoxobchalari) va komponovka. Hamma kartalar kartografik proektsiyalar 
asosida tuziladi va Er ellipsoidini tekis yuzaga 
ё
ki qog’ozga tushirish ywllarini 
kwrsatib beradi. Kartografik twr (geografik kenglik va geografik uzoqlik) esa 
geografik elementlarning er yuzasidagi wrnini tasvirlaydi. Lekin bazi bir 
kartalarda kartografik twr berilmasligi h’am mumkin. Masalan, geografik atlasda 
faqat si
ё
siy-mamuriy va tabiiy kartalarda berilsa etarlidir. Chunki bazi bir 
tasvirlangan h’ududlar maydon jih’atdan kichkina bwlsa, kartografik twr 
kwrsatilsa kartaning wquvchanligi qiyinlashadi, 
ё
ki kartada 
ϕ
va 
λ
larni aniqlash 
ishlari kwzda tutilmagan bwlishi mumkin. Bazan kartaning maxfiyligi h’am 
etiborga olinadi. Karta elementlardan biri kartaning legendasi (shartli belgilar 
sistemasi) kartaning mazmunini wqish uchun asosiy qurol bwlib h’isoblanadi. 
Legenda kartadagi tasvirlanila
ё
tgan voqea va h’odisalarning h’ammasini wz 
ichiga olishi kerak. Kartaning legendasi aniq, mantiqli h’amda qisqa bwlishi 
zarur. Twg’ri tuzilgan legenda kartadan twg’ri va oson foydalanish imkoniyatini 
tug’diradi. Kartaning nomi, muallif va muh’arrirlarning (redaktorlarning) 
familiyalari, nashr qilingan vaqti, qaysi manbalar asosida tuzilganligi, nashri
ё
t 
manzilgoh’i (adresi), chop qilingan joy nomi va boshqalar h’am kartaning 
ё
rdamchi elementlariga kiradi (2-rasm). 
Kartalardagi ochiq joylardan (ramkaning ichidagi va tashqarisidagi) 
mukammal foydalanish maqsadida asosiy kartaga qwshimcha ravishda, qirqim 
kartalar (vrezka), grafiklar, profillar, diagrammalar, blokdiagrammalar va 
jadvallar beriladi, bu esa kartani yanada mukammallashtiradi. Bularning 
h’ammasi kartaning qwshimcha elementlarini tashkil qiladi.