Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Anshoxi ellinlar dunyosining ilmiy va madaniy markazlari 
hisoblangan. 
 Iskandariyada Ptolemeylar homiyligida g‘oyat katta kutubxonaga 
asos solingan. U yerda ellinlar davrining so‘nggi yillari 700 mingga 
yaqin papirus o‘rami mavjud bo‘lgan. 

---

 
 
316
Ellin davrida ilm-fan alohida sohaga bo‘linib, tizimlashtirilgan. 
Aristotelning shogirdi va muxlislari - peripatetiklar tarixi 
tizimlashtirish jarayoniga yaqqol misol bo‘la oladi. Peripatetiklar 
falsafiy maktabiga Aristotelning shogirdi Geofrasta (miloddan 
avvalgi  370 - 285 yillar) rahbarlik qilgan. U nafaqat faylasuf, balki 
ko‘pqirrali olim ham edi. U “botanikaning otasi” deb nom chiqargan. 
Geofrastadan keyin maktabni Straton boshqardi. Qadimda u “fizik” 
laqabini olgan. Straton fizik hodisalarni tadqiq qilishda eksperiment 
usullarini qo‘llagan. Uning shogirdlari orasida Aristarx (miloddan 
avvalgi  310-230 yillar) ajralib turgan. U yer va boshqa sayyoralar, 
Quyosh tizimining geliotsentrik (ya'ni sayyoralar Quyosh atrofida 
aylanishi) to‘g‘risida farazni ilgari surgan. Iskandariyada esa Yevklid 
(miloddan avvalgi III asr) geometriyaning dastlabki poydevoriga asos 
soladi. U mavjud matematik, geometrik negizlarni asoslab bergan. 
Shuningdek, Iskandariyada Museyon kutubxonasining mudiri 
kirenalik Eratosfen (miloddan avvalgi 275 - 208 yillar) ham faoliyat 
olib bordi. U geografiya, astronomiya va matematika fanlari bilan 
chuqur shug‘ullangan. Olim yer Shari aylanasining uzunligini katta 
aniqlik bilan hisoblab chiqdi va fizik-matematik geografiya asoslarini 
yaratdi. Eratosfen birinchi bo‘lib “geografiya” terminini ishlatgan. 
Miloddan avvalgi II asrda nikeyalik atoqli astronom va geograf 
Gipparx yashab o‘tgan. U bir qancha astronomik asboblarni 
takomillashtirgan va ixtiro qilgan. Kecha-kunduzning baravarligini 
aniqlagan. Gipparx harakatsiz yulduzlar katalogini tuzgan. Bu 
katalogdan  900 ga yaqin yoritgich o‘rin olgan. Gipparx Yerdan 
Oygacha bo‘lgan masofani, Yer va Quyosh massasini aniqlagan va 
ekvatorni  360ga taqsimlab, uzunlik va kenglik tushunchasini joriy 
qilgan. Ellin falsafiy maktabining yana bir asoschisi - Epikur 
(miloddan avvalgi 341 - 272 yillar) Zenonga qarama-qarshi o‘laroq, 
materialistik dunyoqarashni yoqlab chiqqan. Epikur ta'limotiga ko‘ra, 
odamlar ob'yektiv suratda tashqi olamni sezgilari orqali biladilar. 
Sezgilarning jamlanishi asosida - umumiy tushuncha hosil bo‘ladi. 
Ellin davrida paydo bo‘lib, rivojlangan falsafiy maktablarning 
o‘ziga xos xususiyatlari shunda ediki, ular qullarga ham insoniy 
fazilatlar xos, hatto ularda oliy axloq sifatlari va donishmandlik 
mavjud ekanligini aytib o‘tganlar.  

---

 
 
317