Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Arxitektura, haykaltaroshlik, rassomlik. Qadimgi yunon 
arxitekturasi, umuman, tasviriy san'ati, qadimgi yunon madaniyatining 
boshqa jihatlari kabi, keyingi davrlar badiiy taraqqiyotining uzviy 
qismiga aylandi. Buning isbotini hozirgi vaqtga qadar saqlangan 
yodgorliklarda ko‘rish mumkin. 
Klassik davrda Yunonistonda ibodatxonalar, teatrlar, majlis 
binolari, ya'ni bulevteriyalar yetakchi arxitektura inshootlari bo‘lgan. 
Miloddan avvalgi V asrda shaharlarni loyiha asosida qurish rasm 
bo‘lgan. Lekin ibodatxona hamon asosiy inshootligicha qolgan. 
Miloddan avvalgi V asrda boshqa - ioniy uslubi rasm bo‘ladi. Bu 
uslubda qurilgan binolar nisbatan ixcham, ustunlari nozikroq va 
kelishgan bo‘lgan. Ustunlar pol ustiga emas, balki tosh tagkursi - baza 
ustiga o‘rnatilgan. Ustunlarning qoshi - kapiteli endi ikki gajakli naqsh 
- volyutlar bilan bezatilgan. Ioniycha uslubda qurilgan binolar 
murakkab naqshlar bilan bezatilgan. 

---

 
 
311
Miloddan avvalgi IV asrda binolar korinf uslubida barpo etildi. 
Uning ioniy uslubidan farqi, ustunlari uzun (orderga mutanosib 
ravishda), tagkursi va qoshi ancha murakkab bo‘lib, akanf o‘simligi 
yaproqlari bilan bezatilgan. 
Afina akropolining saqlanib qolgan Parfenon va Erexteyon 
ibodatxonalari yunon arxitekturasining eng yorqin namunalari deb 
aytish mumkin. 
Ajoyib Parfenon ibodatxonasi ma'buda Afinaga bag‘ishlangan. 
Hozir ham u jahon arxitekturasi durdonasi hisoblanadi. Parfenonning 
ustunlari doriy uslubida, ammo binoning o‘zi ioniy uslubida qurilgan. 
Parfenon qarshisida joylashgan Erexteyon ham tarixiy yodgorliklardan 
biri. Bu bino ioniy uslubida barpo etilgan. Uning ustunlari kelishgan 
va nafis. Kariatida (qiz haykal)lari ham ajoyib, ibodatxona devori 
oldidagi kichkina peshayvon tomini ular ustunlar o‘rnida ko‘tarib 
turishadi. 
Miloddan avvalgi IV asrda qadimgi Afina markazida afinalik 
fuqaro  Lisikratga qo‘yilgan yodgorlik haykalini ham korinf uslubi 
namunasi deyish mumkin. U ham hozirga qadar saqlanib qolgan.  
Akropolning markazida Pramaxos (ya'ni jangga kirgan 
Afina)ning haykali joy olgan. Bu ma'buda boshida dubulg‘a, qo‘lida 
nayza bilan tasvirlangan. Nayzaning uchidagi zarhal yaraqlab turadi. 
Haykal baland tagkursiga qo‘yilgan. Tireydan bir necha chaqirim 
naridan o‘tayotgan kemalardan ham bu nayza ko‘rinadi. Fidiy 
ma'budalarni tasvirlashda ularning go‘zalligi va hashamatini bo‘rttirib 
ko‘rsatadi. Bu genial haykaltaroshlarning asarlaridan tashqari, nomlari 
noma'lum yana ko‘pgina asarlar ham saqlangan. 15 - 16 yoshlik, 
olimpiya o‘yinlari g‘olibi - yuguruvchi qiz haykali, ayniqsa, e'tiborga 
loyiq. 
Miloddan avvalgi IV asrda qadimgi yunon haykaltaroshligi 
mohiyatan o‘zgardi. Bu narsa yangi ijtimoiy Sharoit, polisning 
inqirozi, aholi o‘rtasida mulkiy tabaqalanish kuchayishi, davrning 
alg‘ov-dalg‘ov voqyealari bilan bog‘liq bo‘ldi.  
Qadimgi Yunonistonda rassomlik keng rasm bo‘lgan, ammo 
hozirga qadar uning namunalari deyarli saqlanib qolmadi. Yunon 
rassomlari uchun odatda ayrim mifologiya manzaralari syujet bo‘lib 
xizmat qilgan, shu bilan birga zamon voqyealari va yunonlarning 
turmushi ham aks ettirilgan. Italiyadan va Rossiyaning janubidan 

---

 
 
312
arxeologlar topgan sag‘ana freskalari, bizgacha ko‘plab yetib kelgan 
qizil va qora shaklli guldor vazalar monumental va stanokli yunon 
rassomligi haqida tasavvur hosil qilish imkonini beradi. Naqshkor 
rassomlar shu tariqa syujetni batafsil aks ettira olganlar.  
Din yunon klassik madaniyatining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, 
arxitektura, tasviriy san'at, adabiyot yodgorliklarida ham o‘z aksini 
topgan. Qadimgi yunon dinining asosiy shakllari arxaik davrdayoq 
tarkib topib, uning ildizlari eng qadimgi krit-mikena davriga borib 
taqaladi. 
Polis dini hamda eski diniy tasavvurlarning miloddan avvalgi IV 
asrda ana shunday tanglikka uchragani ma'lum. Bu o‘sha zamon 
adabiyoti, san'ati va falsafiy qarashlarida o‘z aksini topgan. 
Qadimgi Yunonistonda klassik davr falsafasi. Klassik 
zamondayoq tabiat va inson faoliyati ustidan olib borilgan kuzatish 
natijalarini umumlashtirishga intilish oqibatida falsafiy-estetik fikr 
ravnaq topdi. Yunon falsafasi fan sifatida paydo bo‘lishi jarayonida 
materializm bilan idealizm o‘rtasida boshlangan kurash bu 
taraqqiyotga ko‘maklashdi. 
Periklning do‘sti faylasuf Anaksagor o‘z salaflarining materiya 
tuzulishi bilan bog‘liq qarashlariga qiziqdi. U barcha jismlar eng 
mayda zarralarning tegishli sifati: havo - o‘ta mayda havo 
zarrachalari, daraxt - eng mayda yog‘och zarralari, metall - tegishli 
metall zarralaridan, go‘sht - eng mayda go‘sht zarralaridan tuzilgan, 
deb ta'lim berardi. Shu bilan birga, u materiyaning kelib chiqishiga 
“olamiy aql” sababchi deb hisoblagan.