Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

 
Tayanch iboralar:  “Bahor va kuz”, “Hujjatlar kitobi”, Sima Syan, 
toshbaqa kosasi, piktografiya, “Shitszin”, “Shutszin”. “Tentak 
daryo”, “Xitoyning sho‘ri”, Kohin, “Katta Shan shahri”, “In”, Pan 
Gen, “Qo‘shiqlar kitobi”, “van”, “szu”. Epigrafika, koalitsiya, 
patriarxal, traktat, gun-tyan, nun-fu, amlokdor. 
 
Qadimgi Xitoy jo‘g‘rofiy 
Sharoitining o‘ziga xos 
xususiyatlari mavjud. Xitoy xalqi Xuanxe daryosining o‘rta va quyi 
oqimidagi yerlarda, Sariq daryo (Xuanxe) suvlari sug‘oradigan 
vodiylar va pasttekisliklarda joylashgan bo‘lib, qulay iqlim, hosildor 
yerlar dexqonchilik xo‘jaligini erta rivojlanishiga sabab bo‘lgan. 
Xitoyda yog‘ingarchilikning umumiy hajmi 500 - 600 mmga yetadi. 
Xitoyning Sharqiy qismida yomg‘ir ko‘p yog‘sa, markaziy va g‘arbiy 
viloyatlarida yog‘ingarchilik kamroq bo‘ladi. Yog‘ingarchilik vaqtida 
Xuanxe daryosi toshib, ko‘p qishloq, ekinzor va o‘tloqlar suv ostida 
qolib ketar edi. Xitoyliklar bu daryoni “Tentak daryo”, “Xitoyning 
sho‘ri” deb atashgan. Buning oqibatida yetishtirilgan hosil ko‘pincha 
barbod bo‘lardi. Shuning uchun qadimgi Xitoy aholisi sun'iy sug‘orish 
usulini qo‘llagan. Xuanxe sohillari sariq qumsimon unumdor 
tuproqdan iborat bo‘lgan. Undan suv yetarli bo‘lganida yaxshi hosil 
olish mumkin bo‘lgan. Yanszi daryosi sohilidagi yerlar ham unumdor 
edi. Qadimgi Xitoy aholisi sun'iy sug‘orish usullarini qo‘llashdan 
tashqari, Xuanxe daryosi toshqiniga qarshi kurashganlar. Bu 
Qadimgi Xitoyda ilk davlatlarning
paydo bo‘lishi. 

---

 
 
262
toshqinlar mamlakat uchun katta halokatlar keltirar edi. Uy-joylari va 
xo‘jaliklarini suv toshqiniga qarshi to‘g‘onlar qurib asraganlar.  
Qadimgi Xitoy aholisi. Qadim zamonlardan beri Xitoyning 
serhosil yerlari, tog‘lari va keng dalalarida qadimgi qabilalar 
joylashgan. Ular asosan ko‘chmanchi bo‘lib, chorvachilik bilan 
shug‘ullanganlar. 
Hosildor yerlarda yashagan dehqonlar ko‘chmanchi qabilalar 
bosqinidan zarar ko‘rgan. Miloddan avvalgi V - III ming yilliklarda 
Xuanxe daryosining o‘rta oqimida dastlabki dehqonchilik vujudga 
kelib, aholi daryo bo‘yida kichik qishloqlarda turg‘un yashay 
boshlagan. Ular, dastlab, tariq, arpa va bug‘doy ekib, cho‘chqa, it 
boqqanlar. Hunarmandlar kulolchilik bilan shug‘ullanib, ajoyib sopol 
idishlar yasaganlar. Miloddan avvalgi II ming yillik boshlarida 
Xuanxe sohillari o‘zlashtirilib, ko‘proq tariq, bug‘doy, sholi va 
sabzavot yetishtirilgan. Chorvachilik ham rivoj topgan. Qadimgi 
xitoyliklar yirik qoramol, qo‘y, echki, cho‘chqa boqish bilan 
shug‘ullanganlar. Chorvachilik Xitoyning g‘arbiy viloyatlarida, 
xususan, Tibet yassi tog‘larida keng tarqalgan. 
Shunday qilib, qadimgi davlatlar yaratilishi davrida xitoyliklar 
ko‘chmanchi qabilalar yerlarini mustamlakaga aylantirishdi. Bu 
yerlarda madaniyat rivoj topmagan va tabiiy Sharoit noqulayligi 
tufayli faqat chorvachilik taraqqiy etgan. Xitoyning etnik tarkibi turli-
tuman bo‘lgan. Ulkan hududda butun yer Shari aholisining 1/4 ni - 
turli elatlar tashkil etgan. Shimolda tungus, manchjur, mo‘g‘ullar 
hamda janubiy-g‘arbda tibet qabilalari yashagan. Janubda Birma va 
Hindixitoy - xitoyliklarga yaqin qabilalar yashagan. 
 
Xitoy xronologiyasiga ko‘ra bu davr odatda