Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

«Men ko‘rgan uylarning tomlari shu qadar baland ediki, ortidan 
tog‘lar ko‘rinmaydi» deb yozadi. Arxeologlar qadimda yetti va undan 
baland qavatli qilib qurilgan imoratlarni topdilar. Kushon va guptalar 
davrida to‘qimachilik va haykaltaroshlik rivoj topgan bo‘lib, o‘sha 
davr qaydlarida kiyimlar turli ranglar bilan kashtalangani, oltin bilan 
tikilgani haqida ma'lumotlar keltiriladi. Erkaklar ayollar kabi, 
zargarlik buyumlarini taqqanlar.  
Kemasozlik. Bu davrda o‘ziga xos kema ustaxonalari bo‘lib, 
ularda ko‘plab usta va ishchilar mehnat qilgan. Kema jihozlarini 
ishlab chiqaruvchi ustaxonalar haqida «Artxashastra»da ma'lumotlar 
keltiriladi. Kemalar davlatga qarashli hamda xususiy bo‘lib, ulardan 
harbiy maqsadlarda keng foydalanilgan. Ular daryo yoki dengizga 
moslashtirilib, katta yo kichikroq qilib qurilgan. Birinchi asrda kema 
qatnovi yo‘lga qo‘yilib, ular Afrika va Osiyoning turli o‘lkalariga 
qatnagan. Hind dengizchilari musson oqimlari xususiyatlarini, 
ularning qay vaqt va qay tomonga esishini yaxshi o‘zlashtirib 
olganlar. Musson oqimlarining kashf etilishi katta ahamiyat kasb 
etgan. Xitoy sayyohi Fa Syan  V asrda Yava oroli orqali 200 kishi 
bilan Hindistonga kelgan. Qadimgi Hindistonning asosiy portlari: 
Bxrigugxa (hozirgi Bxaruch), Mumbay (Bombey) yaqinidagi 
Shurparapa (hozirgi Sapara) g‘arbiy sohillarda joylashgan. Tamralipti 
va Nampa Hindiston Sharqidagi muhim portlar hisoblangan. Bu 
portlardan kemalar sohil bo‘ylab Janubiy Hindiston va Seylonga yetib 
borgan. Yunonlar qo‘li ostidagi Misr savdogar va dengizchilari 
Hindiston bilan yaqindan tanish bo‘lganlar. Periklning I asrga oid 
yunon tilidagi «Eritreya dengizi» asarida dengiz yo‘llari ko‘rsatkichi 
haqida ham ma'lumotlar bor. Unda hind shohlarining Rim 
imperatoriga nomalar yo‘llagani haqida aytib o‘tiladi. 

---

 
 
218
Savdo. Manbalarga qaraganda, quruqlikdagi savdo turli 
yo‘nalishlar, hatto Himolay tog‘lari orqali ham olib borilgan. Ammo 
eng muhimi, shimoliy-g‘arbiy yo‘nalish bo‘lib, undan mamlakatni 
Qobul va u orqali boshqa mamlakatlar bilan bog‘laydigan eng 
serqatnov yo‘l o‘tgan. Savdogarlar Taksila va Purushapura orqali 
Parfiya va undan O‘rta Yer dengizi bo‘yi mamlakatlariga chiqib, 
Amudaryo va Kaspiy dengizi orqali Qora dengiz va Kavkazga 
o‘tganlar. Quruqlik yo‘llari dengizga nisbatan bexatar bo‘lishiga 
qaramay, ularning osoyishtaligi davlatlararo munosabatlarga bog‘liq 
edi. Biroq, ular katta xarajat talab qilgan. G‘arbda hind mollaridan 
qalampir, zanjabil hamda xushbo‘y modda, dori-darmon, mushk-
anbar, lak va bo‘yoqqa talab katta bo‘lgan. Bundan tashqari, oziq-
ovqat mahsulotlari va zeb-ziynatlar ham xaridorgir bo‘lgan. Hindlar 
boshqa o‘lkalarga tovus, to‘ti kabi antiqa qushlarni ham olib 
borganlar. Fil suyagi va toshbaqa kosasidan yasalgan buyumlar 
mashhur bo‘lgan. Hindiston po‘lati ham qadrlangan. Bu 
mahsulotlarning bari oltin tangaga sotilar edi. Xullas, hindlarning 
tashqi dunyo bilan yuritgan savdo-sotig‘i, asosan, Hindistonga foyda 
keltirgan. Rim imperiyasi boyliklarining Hindistonga oqib kelishi Rim 
uchun jiddiy iqtisodiy tanglik keltirib chiqargan. Pliniy aytishicha, 
Sharqqa yiliga 100 mln. sestersiy miqdorida oltin yo‘llangan. 
Pul muomalasi. Bu davrda tangalar zarb etilib, ulardan ba'zilari 
bizga qadar yetib kelgan. Jumladan, oltin va kumush tangalar ko‘plab 
ishlatilgan. Bu jarayon mamlakatda savdo keng ko‘lamda quloch 
yoyganidan darak beradi. Kushon davlatida, ayniqsa, oltin tanga zarb 
etishga katta e'tibor berilgan. Rim tangalaridan andoza olingan bu 
tangalar og‘irligi 7,6 grammga teng sof oltindan yasalgan bo‘lib, 
dinor, suvarn deb atalgan. Guptalar davrida tangalar og‘irligi 9,8 
gramlargacha yetgan. Chandaraputi davri tangalari tarkibida oltin 
miqdori avval 80 foizni tashkil etgan bo‘lsa, keyinroq 50 foizga 
tushgan, so‘ngra undan ham kamayib ketgan. Oltin tangalarning eng 
katta xazinasi Sharqiy Rojastondan topilgan bo‘lib, 2100 donaga teng. 
Guptalar davrida pul muomalasi rivojlanganligi tufayli sudxo‘rlik ham 
avj olgan. Shu davrga oid adabiyotlarda qarz olish tartibi va huquqiga 
avvalgidan ko‘proq e'tibor berilgan. Sudxo‘rlarga nisbatan avvalgidan 
ko‘ra kamroq cheklovlar berilgan. Yerni garovga qo‘yish tez-tez 
uchraydigan holga aylangan. 

---

 
 
219