Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Qulchilik va uning xususiyatlari. Vedalar davriga nisbatan 
mauriylar davrida qulchilik ancha rivojlandi. Ilk buddaviy asarlarda 
ko‘rsatilishicha, tobe bo‘lgan kishi qul deb atalgan. Qul kishi o‘z 
egasiga qaram bo‘lar va hech qayerga ketolmasdi. Qullarga buyum, 
hatto hayvon kabi muomala qilingan. “Dxarmasutra”da qullar ham 
meros sifatida qolishi haqida aytiladi. Aholining turli toifalari qullik 
asoratiga tushgan. Qullarni sotish, garovga qo‘yish, qimorga tikish 
mumkin edi. Ularga sog‘lig‘i va malakasiga qarab narx qo‘yilgan. 
Qadimgi manbalarda aytilishicha, qullar 3 turga bo‘lingan: tutqunlikda 
qul bo‘lib tug‘ilganlar, sotib olingan, o‘zga yurtlardan keltirilgan 
(urushda asirga olingan) qullar.  
Magadxa-mauriylar davrida tabaqa - kasta tuzumi muhim 
tuzumlardan biri bo‘lib, bu davrda brahmanlar o‘z nufuzlarini saqlab 

---

 
 
213
qoldilar. Ayniqsa diniy marosimlarda ular muhim o‘rin tutib, shoh 
maslahatchisi sifatida ajrimlarda ishtirok etar, shu bilan birga, katta 
mol-mulkka ega edilar. Jamiyatdagi yangi tabaqalanish tufayli 
braxmanlar faoliyatlarini o‘zgartirishga majbur bo‘ldilar. Ular dehqon, 
savdogar, hatto xizmatchi sifatida kun kechirishlariga to‘g‘ri kelgan. 
Siyosiy hokimiyat kshatriylar qo‘lida bo‘lib, Magadxa-mauriylar 
davrida ularning nufuzi yanada oshib, katta yerlarga ega bo‘ldilar.  
Mauriylar davrida «gana»  va  «sangxa» deb nomlangan 
birlashmalar katta rol o‘ynadi. «Gana» iborasi keng ma'noga ega 
bo‘lgan. Eng rivojlangan gana va sangxalarni hokim idora qilgan. Ular 
uchun mezon yakka hokimiyatga ega bo‘lgan vorisiy hokimning 
yo‘qligidir. Boshliq odatda gana tomonidan tayinlanib, lavozimidan 
olib tashlanishi ham mumkin bo‘lgan. «Chivaravestu» buddaviy 
kitobida Shimoliy Hindistondagi 
kuchli respublikalardan lichxaviylar 
ganasi haqida ma'lumotlar bor. Yangi 
boshliq saylashda xizmatlari inobatga 
olingan, gana bilan kelishib ish tutmagan rahbar esa lavozimidan 
chetlashtirilgan. Gana boshlig‘i asosan ijro hokimiyatiga ega edi. 
Demak, gana - monarxiya bo‘lmagan mamlakatni anglatib kelgan.  
 Manbalarda  Hindistonga  bostirib kirgan yunon-baqtriylar yavanlar 
nomi bilan yuritiladi. Yunon tarixchisi Strabon hind yerlari Menandr 
va Baqtriya shohi Demetr tomonidan bo‘ysundirilganligi haqida 
ma'lumot beradi. Pushyamitra hukmronligi va Patanjali hayoti yillari 
miloddan avvalgi II asr o‘rtasiga to‘g‘ri keladi. 
Shungalar davrida harbiy masala o‘ta murakkab muammoga aylandi. 
Hind muallifi Patanjalining «Maxabxashya» asarida aytilishicha, 
yavanlar qo‘shini hind shaharlari Saketu va Madxiyamikani qamal 
qiladilar. Yavanlar bilan Pushyamitra vorislari, jumladan, uning 
nabirasi Vasumitra ham kurashib, ulkan zafarlarga erishadi. 
Keyinchalik ikki taraf o‘zaro sulh tuzadi. Ma'lum bo‘lishicha, yunon 
shohi Antialkida shu maqsadda yangi poytaxt - Vidishudagi shoh 
Bxagbxadra saroyiga o‘z elchisini yuboradi.