Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
37
oladilar. Dinlar bilan ishlari yo‘q. Raiyatlari masihiymi, yahudiymi, somiriymi – hammasi 
barobar. Ammo anavi mal’un polandlar bo‘lsa, masihiy birodarlaridan soliq va ushrlarni 
olish bilan qanoatlanmaydilar. Vaholanki, ularning xizmatiga chin ko‘ngil bilan bel 
bog‘langan bo‘lsa». 
Sulton Muhammad Fotihning Ayo-So‘fiyaga, Qustantiniyadagi masihlarga ehtiromi 
haqida so‘z borar ekan, salbchilarning Ovro‘padan kelib, Qustantiniyani 1204 yilda istilo 
qilishgan paytdagi ishlarini zikr etish lozim. Papa Ensent Uchinchi ularning o‘z birodarlari 
provoslavlarga qilgan ishlarini tavsiflab shunday deydi: 
«Masihiylikning katta dushmani 
(ya’ni, Islom)ga qarshi qilichlarini yalang‘ochlashlari lozim bo‘lgan Masihning izdoshlari 
va dinining madadkorlari harom etilgan masihiy qonni to‘kdilar va uning bahrida g‘arq 
bo‘ldilar. Ular dinni, yoshni va jinsni hurmat qilmadilar. Kuppa-kunduzi zino qildilar. 
Qo‘shinning vahshiyligiga rohibalar, bokira qizlar va onalar qurbon bo‘ldi. Ular 
imperatorning boyliklarini tortib olish, fuqaroning bor-yo‘g‘ini talon-taroj qilish bilan 
kifoyalanmadilar. Balki qo‘llarini kanisa yerlariga, mol-mulkiga ham uzatdilar, kanisalar 
hurmatini to‘kdilar, ularning ikonalari, xochlari, osori-atiqalari va obidalarning 
ashyolarigacha tortib oldilar».
Muarrix Sharl Del aytgan mana bu so‘zlarga quloq tuting: «
Mast askarlar Sent-So‘fiyo 
kanisasiga kirishdi. Muqaddas kitoblarni yo‘q qilib tashladilar. Shahidlarning suratlarini 
oyoq ostida tepkiladilar. Bir zinokor ayol patriarxning kursisiga chiqib olib, bor ovozi 
bilan qo‘shiq aytdi! Shaharning san’at namunalari yo‘q qilindi. Haykalchalar pul zarb 
qilish uchun eritildi». Bu alamli hodisalarga shohid bo‘lgan rohiblardan biri shunday 
e’tirof qiladi: «Muhammad (s.a.v.)ning izdoshlari shaharga kirganida, masihning 
qo‘shinlari qilgan muomalani qilmagandi». 
Musulmon fotihlarning Andalusdagi axloqlari, mag‘lublarga ko‘rsatgan go‘zal 
muomalalari, mehribonliklari va his-tuyg‘ularni rioya qilishlari bilan ispanlar o‘arnota 
(Granada – Andalusdagi oxirgi Islom mamlakati)ni istilo qilgan paytlaridagi ishlarini bir-
biriga qiyoslash shart emas. Ular musulmonlarga dinlari, masjidlari, mollari va jonlarini 
hurmat qilishga taalluqli oltmishdan oshiq ahdnomalar berishdi. Lekin biror ahdnomaga 
rioya qilishmadi, zimmalaridagi biror burchga vafo qilishmadi. Qon to‘kish, odam o‘ldirish 
va qaroqchilik qilishdan o‘zlarini tiya olmadilar. o‘arnotaning taslim bo‘lganiga hali o‘ttiz 
ikki yil to‘lmay, 1542 yilda papa Ispaniyadagi barcha masjidlarni kanisalarga aylantirish 
to‘g‘risidagi buyrug‘ini chiqardi. Mana shu hodisaga to‘rt yil bo‘lgan vaqtda butun 
Ispaniyada birorta musulmon qolmagandi!
Islomning axloqiy tamoyillari turli diniy e’tiqoddagi kishilarga tinchlik, totuvlik va 
osoyishtalikda yashash imkoniyatini beradi. Bu tamoyil shunisi bilan ajoyibki, jahon 
tarixida Islomda bo‘lmagan qavmlarning boshqa dindagilarga shafqatsiz va murosasiz 
munosabatda bo‘lganiga misollar ko‘p edi. Ispaniya qo‘l ostidagi Iberiya yarim orolida 
nasroniylar o‘z oralarida musulmonlar va yahudiylarning yashashini istamaganlar va ana 
shu ikki qavmni shafqatsizlarcha jazolaganlar. Ovro‘paning boshqa mamlakatlarida 
yahudiylarga ochiqdan-ochiq dushmanlik bilan munosabatda bo‘lindi, ular faqat yahudiy 
bo‘lib tug‘ilganlari uchun ham barcha huquqlaridan mahrum etildi. Ovro‘paning butun 
o‘rta asrlar tarixi bir-birini jini suymaydigan nasroniylarning nasroniylar bilan urushlari 
bayrog‘i ostida kechdi. XVI-XVII asrlarda katoliklar bilan protestantlar o‘rtasidagi 
bemaqsad qirg‘in Ovro‘pani qon daryolariga g‘arq qildi. 1618-1648 yillardagi 30 yillik 
urush katoliklar va protestantlar o‘rtasidagi diniy ziddiyat tufayli boshlanib ketdi. Ana 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad