Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
47
posbonlar uchun xos makonlar qurilgandi. U yerlarda Alloh uchun qo‘riqchilik 
qiladiganlarga maxsus muassasalar bor ediki, posbonlar bu yerda qurol-yarog‘, zaxira, 
yemish va ichimliklar kabi o‘zlariga kerakli barcha narsani topishardi. Abbosiylar davrida 
Rumning hujumlarini to‘sishda, salb urushlaridagi g‘arbliklarning Shom va Misr 
mamlakatlariga yurishlarini qaytarishda bunday muassasalarning ta’siri katta bo‘lgan. 
Bundan tashqari otlar, qilichlar, kamonlar va Alloh azza va jalla yo‘lida urushadigan 
jangchiga kerakli qurol-yarog‘lar barchasi vaqf qilib qo‘yilgandi. Bu vaqflar esa Islom 
mamlakatlarida harbiy sanoat rivojlanishida va ulkan sanoat korxonalari qurilishida 
chuqur iz qoldirgan. Hatto, g‘arbliklar salb urushlaridagi vaqtinchalik sulh kunlarida 
qurol-yarog‘ sotib olish uchun shu diyorlarga kelishardi. Holat qanchalik o‘zgarganiga 
qarang. Hozir musulmonlar qurol-yarog‘ masalasida g‘arbliklarga qaram bo‘lib qolgan. 
Ular esa qurol-yarog‘ni hurmat va istiqlolga barham beradigan shartlar bilan sotishadi. 
Yana xususiy vaqflar ham bo‘lganki, ulardan bo‘lgan kirimlar davlat ojiz bo‘lib 
qolganda muhorib qo‘shinga sarf qilinardi.
Ijtimoiy muassasalardan biri – yo‘llar, to‘g‘onlar va ko‘priklarni isloh etish uchun 
tuzilgan vaqflardir. Vaqflardan yana shundayi bor ediki, kishi kattagina yerini hammani 
ko‘mish mumkin bo‘lgan umum qabristoni uchun atab qo‘yardi. Yana vafot etgan 
kambag‘allarni kafanlash, ko‘mishga hozirlash va dafn etish uchun ham alohida vaqflar 
bor edi. 
Ijtimoiy birdamlikni yuzaga keltirish uchun tuzilgan xayriya muassasalari eng 
hayratlanarli muassasalardan edi. Bu yo‘nalishda tashlandiq bolalarni, yetimlarni xatna 
va tarbiya qilish uchun kafil muassasalardan tortib, nogiron, ko‘r va mayiblar rioyasi 
uchun tashkil etilgan g‘aribxonalargacha topish mumkin edi. Bu muassasalarda ularga 
kerakli bo‘lgan hamma narsa, hurmat-e’tibordan tortib oziq-ovqat, kiyim-kechak, 
ta’limgacha mavjud bo‘lgan. 
Yana mahbuslarning ahvolini yaxshilash, yashash sharoitlarini o‘nglash va 
salomatliklarini saqlash, kerakli yeguliklar bilan ta’minlash uchun ham muassasalar 
mavjud bo‘lgan. Ko‘r va nogironlarni yetaklab, xizmatini qiladiganlarga madad ko‘rsatish 
uchun alohida muassasalar bor edi. 
O’zining yoki valiylarining qo‘li kaltalik qilib, uylanish va mahr berish xarajatlarini 
ko‘tarolmaydigan bo‘ydoq yigit va qizlarning sarfiyotini bo‘yniga olib, nikoh 
marosimlarini o‘tkazib beradigan alohida muassasalar ham bo‘lgan. Bu – mehribonlik va 
rahm-shafqatning go‘zal ko‘rinishlaridan bo‘lib, bunday munosabatga bugun yanada 
muhtojmiz! 
Shuningdek, onalarga sut va shakar bilan yordam beradigan muassasalar bo‘lganki, 
ular hozirda mavjud sut berish nuqtalaridan xolis Alloh azza va jalla yo‘lida yaxshilik 
qilishi bilan ajrab turgan. Salohiddinning qilgan ezgu ishlaridan biri – Damashqdagi qal’a 
eshiklaridan birida (bu eshiklar hozir ham bor!) sut oqadigan nov qilib qo‘ygan. Boshqa 
bir tarnovda esa shakarli suv oqqan. Onalar bu yerga haftada ikki bor kelib, go‘daklariga 
kerakli sut va shakarli suvni olib ketganlar... 
Xayriya muassasalarining eng g‘aroyibi uylariga olib ketayotgan qatiqlarini qo‘llaridan 
tushirib, idishini sindirib qo‘ygan bolalar uchun ochilgan qatiq vaqflaridir. Bolalar ushbu 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad