Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
KALIMAI SHAHODAT (arab. - guvohlik kalimasi) - islom dinidagi 5 asosiy arkonning 
birinchisi. Unga ko‘ra "Allohdan o‘zga iloh yo‘q. Muhammad Uning rasulidir" -degan 
kalimani til bilan aytib, dil bilan tasdiq etish shart qilingan. Bu kalimani inson til bilan 
aytsa-yu, dili bilan tasdiqdamasa, ya’ni o‘zi ishonmasa, unday kishi islomda munofik, 
hisoblanadi. Lekin, dilida ishonsa-yu, tili bilan aytishdan bosh tortsa, u ham shar’an 
musulmon hisoblanmaydi. Demak, mo‘minlikning 2 sharti bo‘lib, ularning birinchisi - 
Muhammad (sav)ning Alloh tomonidan keltirgan barcha xabarlarga til bilan iqror etish, 
ikkinchisi - shu xabarlarni dil bilan tasdiq etishdir. Sunniy-hanafiy ta’limoti shundan 
iborat. Lekin ba’zi islomiy aqida va oqimlar bunga xilof ravishda imonning sharti 2 ta 
emas, 3 ta deb, ibodat va amallarni to‘la bajarishni -imonning uchinchi sharti sanashadi. 
Bu bilan ular ko‘pchilik musulmonlarni kofirlar safiga qo‘shib qo‘yishadi. Vaholanki, imon 
bilan kufr e’tiqodiy masalalar turiga, amaliy ibodatlar yoki gunoh va jinoyatlar alohida 
boshqa masalalar turiga oiddir. Imon bilan birga amal ham bo‘lsa, nur ustiga nur. Amal 
qilmasa yoki gunoh ishlarni qilsa, (moturidiylik aqidasiga ko‘ra) kofir bo‘lmaydi, balki 
gunoxdor bo‘ladi.  
 
 
KALOBODIY (yoxud al-Kaloboziy), Abu Bakr Muhammad ibn Ishoq al-Buxoriy (? - 990/ 
995 y.) - hanafiy mazhabining mashhur faqihi, tasavvufga doir arab tilida yozilgan eng 
dastlabki tartibli asarlardan birining muallifi. Buxorodaga Kalobod mahallasida tug‘ilib, 
shu yerda yashagan va vafot etgan. Muhammad ibn Fadldan huquqdan ta’lim olgan va 
so’fiy shayx Qosim Forisning shogirdi bo‘lgan. K. yozgan besh yoki olti asardan bizgacha 
ikkitasi yetib kelgan: Payg‘ambar (as)ning axloqqa doir ba’zi hadislariga yozilgan 
qisqacha sharh - "Ma’oniy al-axbor" va "at-Ta’arruf li-mazhab ahl at-tasavvuf" -
islomning dastlabki uch asri davrida islom tasavvufini o‘rganishda asosiy hisoblangan 
asarlardan biri. Kitob keyingi davr so’fiylari tomonidan yuqori baholangan, xususan, 
shayx Yahyo as-Suxravardiy al-Maqtul (1191 y. v.e.) bu hakda "Agar at-Ta’arruf 
bo‘lmaganda edi, biz so’fiylikni (tasavvufni) bilmagan bo‘lardik", degan. Bu bizgacha 
yetib kelgan so’fiylar qarashlari tizimi va tajribasi bayon etilgan birinchi asar bo‘lib, unda 
tasavvufdagi g‘oyalarni islomdaga u bilan tutashmagan qoidalar bilan kelishtirishga 
harakat qilinmagan, sufizm to‘lig‘icha musulmonchilik doirasidaligi va tizim sifatida u 
o‘zining dindorligi bilan shubha tug‘dirmasligini tushuntirishga harakat qilingan. 
Asar 75 bobdan iborat bo‘lib, ularni uch qismga ajratish mumkin: 1-(1-4, 64-75-boblar) 
tarixiy: so’fiy va tasavvuf tushunchalarini belgilash, eng muhim shaxslar, ularning 
so’fiylikdagi jasoratlari haqidagi hikoyalar va afsonalar; 2-(5-30-boblar) apologetik 
(madh etuvchi): sufizm qarashlari tizimi, uning "chinislomiy"ligini isbotlash; 3-(31-63-
boblar): sufizm amaliyoti, zohidlik yo‘lining asosiy bosqichlari, darvishlar orasida qabul 
qilingan texnik atamalar. K. asariga ko‘plab sharxdar yozilgan. Ayniqsa, uning 
zamondoshi va ehtimol shogirdi Abu Ibrohim Ismoil ibn Muhammad al-Mustammiy 
(1042 y. v.e.) tomonidan fors tilida yozilgan "Nur al-muridin" kitobi mashhur bo‘lgan. Bu 
sharh sufizm tarixi bo‘yicha manba sifatida original asardan deyarli qolishmaydi. Uning 
nusxalaridan biri 1081 y. ko‘chirilgan bo‘lib, u bizgacha yetib kelgan fors qo‘lyozmalari 
ichida ikkinchi eng qad. qo‘lyozma hisoblanadi.  
 
 

---

Islom Ensiklopediyasi