Microsoft Word isajon sulton boqiy darbadar lotin ziyouz com doc

SHAHRI HAYBAR 
Poyonsiz sariq qumlar aro 
shamol
tentiraydi. To‘zg‘itadi, aylantirib-sochib o‘ynaydi, sho‘xlik 
qiladi. 

---

Isajon Sulton. Boqiy darbadar (roman) 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
31
Bahorda bu hadsiz sahroda yomg‘irlar yog‘adi, qumlar jo‘shib-jonlanadi, rango-rang maysalar 
gilamday bo‘lib, epkinlarda to‘lqinlanadi. 
Saratonning qizg‘ish, yallig‘lanuvchi jazirama osmonida goh-goh jonzotlarni umidlantirib, oq va 
kulrang bulutlar adashib kelib qoladi. Qum aro unib chiqqanu ipday holida sarg‘ayib-quvragan 
giyohlar olov epkinida hilpillaydi. 
Besh yildirki, bu sahro barxanlari aro bir tadqiqotchi afsonaviy mangulik shahrini izlab kun 
o‘tkazadi. 
Yuzlarcha chaqirim sharqda qozoq cho‘ponlarining o‘tovlari bor. U yerga eski-tuski arobalardan 
tashqari, haftada bir ko‘chma do‘kon ham kelib turadi. Ko‘chma do‘kon tadqiqotchining homiylaridan 
yegulik, suv, shirin hidli qog‘oz sochiqlargacha olib keladi, kuchli «Toyota Lendkruzer» haftada bir 
qozoq o‘toviga borib-kelib turadi. Chodirda quyosh harorati bilan ishlaydigan mitti elektr generatori, 
sun’iy yo‘ldosh antennasi va kichkina noutbukkacha – hamma narsa hoziru nozir. 
Dunyoda ikkita yashirin shahar bor. Biri – taxminan Bobil hududlarida ko‘klarga ko‘tarilgan Bog‘i 
Eram bo‘lsa, ikkinchisi – Osiyo cho‘llarida inson bolasi ko‘zidan nihon Haybar shahri...
Har ikki shahar ham insonlar ko‘ziga o‘qtin-o‘qtin ko‘rinib turadi. Ba’zan bir necha daqiqa, ba’zan 
bir necha soatga aniq-oydin ko‘rinadi. Eram bog‘lari aslida afsonaviy Hefsimaniya osma ko‘shklaridir 
degan da’volar, yer yuzida jannat muqobilini bino qilishga urinilgani uchun ham osmonu falakka olib 
chiqib ketilgan yoxud qay bir siru sinoat ila insonlar ko‘zidan yashirilgan, deganga o‘xshash fikrlar bir 
necha yuz yilki, olimlarni va qiziquvchilarni sahrolarda besamar kezishga undaydi. 
Umriboqiy va mas’ud odamlar makoni bo‘lmish abadiyat shahri – Haybar haqida esa tadqiqotchilar 
ixtiyorida juda oz manba bor. Bu manbalardan birida unga «Iskandar devori ortidagi shahar» deb ta’rif 
berilgan. Boshqasida esa fozillar shahri deb nomlangan. Yana, andalusiyalik bir o‘rta asr sayyohining 
qisqa taassurotlari. Bor-yo‘g‘i shu, xolos. 
...Bu shahar chinlarning xangzu (changzu) qabilasining bosqini paytida g‘oyib bo‘lgan, degan 
taxmin bor. Biroq, u mahallar shaharning nomi boshqa bo‘lgan, Haybar ismini unga arablar berganlar. 
Alloh taolo yuborgan haq din g‘alabasining timsoli bo‘lmish bu shahar nomini istilo qilingan boshqa 
o‘lkadagi boshqa bir shaharga berishga va ikkinchi, soxta Haybarni bunyod qilishga undagan narsa, 
balki o‘sha g‘alaba uyg‘otgan faxru sururdir? Bilish qiyin... Lekin, miloddan bir necha asr avval bu 
tuproqlarga boshqa dushman – xangzular hujum qilgani ham haqiqat. Ikki madaniyat to‘qnash kelgani 
on, aslida insoniyatga ulug‘ mutafakkirlarni yetishtirib bergan bu qabilalarning vahshati qadim elatlar 
uchun qo‘rqinch bo‘lib tuyulgani bor gap. Uzun o‘rilgan sochlarini hilpiratib, qiyqira-qiyqira 
kelayotgan xangzuning qiyofasi, ya’juj-ma’juj kelayotir, degan xayolga yetaklashi tabiiy. Biroq, 
ya’jujlar va keyingilar – arab rivoyatlari, haqiqiy rivoyatlar esa ularning soyasida qolib ketgan. 
U – farovon, obod, adolat shahri bo‘lgan. Xalq, xangzu timsolida bostirib kelayotgan jaholat 
qarshisida ne qilarini bilmay dovdirab qolgan mahal. Hali-hozir ular shaharga yopiriladilar. Hatto 
otlarining tuyoqlari ostidan ko‘tarilgan changu to‘zon ham ko‘rina boshladi. 
O‘sha mahal biyobon ichidan ikki kishi chiqib keladi. Biri 
uzun bo‘yli, sochlari yelkasigacha 
o‘sgan, yalangoyoq,
ikkinchisi esa nuroniy bir chol edi. Yalangoyoq odam shaharning kunchiqish 
tomonidan keladi, tepalik ustiga chiqib 
hech narsa qilmasdan
o‘tiradi. Chol kunbotish tomonidan 

---

Isajon Sulton. Boqiy darbadar (roman)