Microsoft Word ihyo ulimni eslash ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

45

Oltinchi bob 

Janoza va qabriston xususida oriflarning so‘zlari, qabr ziyoratining hukmi 

 

Biling! Janoza orif kishi uchun ibrat, g‘aflat ahli uchun tanbeh va eslatmadir. Tobut 

g‘ofil kishining qalbini yumshatmaydi. Negaki, g‘ofil banda bu tobutda o‘zi emas, 

boshqalar yotadi, deb o‘ylaydi. Bir kuni odamlar uning ham tobutini ko‘tarishlarini 

xayoliga keltirmaydi. Xayoliga keltirsa ham yaqin orada bu ish voqe’ bo‘lmasligiga kattiq 

ishonadi. O’ylamaydiki, tobutda olib ketilayotganlarning aksari yakin-yaqnn-gacha 

shunday fikrda edilar. Lekin oqibat: ishonchlari yer bilan yakson bo‘ldi, hayot shamlarn 

butkul so‘ndi. 

Ogoh bo‘ling! Inson ertami-indin, albatta, tobutga tushadi. Shunday ekan, tobutga 

yelka tutgan banda nima uchun tobut ichida o‘zining jasadi yotgandek his etmasin?! 

Abu Hurayradan bir tobutni ko‘rib, shunday deganligi rivoyat qilinadi: «O’ting.lar 

(ya’ni tobut tomon o‘tib, uni ko‘taringlar)! Biz ham tez o‘tguvchimiz». 

Molik ibn Dinor akasi o‘lganida uning tobuti oldiga borib yig‘ladi va: «Ollohga 

qasamki, sening qaerga ketganligingni bilmagunimcha, ko‘z yoshlarim tinmaydi. Qaerga 

ketganingni esa, to hayot ekanman, bilmayman», degan edi. 

A’mosh deydi: «Janozalarda hozir bo‘lardik. Hazinlik, g‘am barchada barobar 

bo‘lganidan, kimga ta’ziya bildirishni bilmasdik». 

Sobit al-Banoniy deydi: «Janozalarda hammaning yuzlari-ni yopib yig‘laganini ko‘rar 

edik». 

Ha, sahobalarning o‘limdan xavfi mana shunday edi. Hozir-chi? Janoza marosimida 

hozir bo‘lgan jamoatning aksariyati ko‘p kulib, ko‘p gapiradi, hazil-huzil qiladi, 

marhumning me-rosi, vorislariga nimalar qoldirib ketayotgani haqida gap sotadi. Ammo, 

eng asosiysi — o‘zlari ham bir kuni mana shun-day tobutga tushishi, o‘sha paytda 

ahvollari qanday bo‘lishi xususida fikrlashmaydi. Nega..?Chunki ustma-ust gunohlar 

qilib, qotgan qalb g‘aflat og‘ushida qolgan. Endi u na Olloh taoloni, na oxiratni eslaydi. 

Er-taning dahshatli manzaralari unga yot. Bu qalbning yolg‘iz ovunchi — dunyo, ulfati — 

o‘yin-kulgu, mashg‘uloti — ma’siyat. 

Ollohim! Bu g‘aflatdan bizni uyg‘ot. Oxiratda yordam bera-digan ishlar bilan mashg‘ul 

bo‘laylik. 

...Oldimizda tobut turibdi. Janozada hozir bo‘lganlar uchun eng yaxshi holat o‘likning 

ahvoliga yig‘lamoq, agar oqil bo‘lsalar, o‘zlari uchun yig‘lamokdir. 

Ibrohim az-Ziyot janozada mayyitga rahmat tilayotgan odamlarni ko‘rib dedi: 

«Rahmatni o‘zlaringiz uchun tilaganlaringizda yaxshiroq bo‘lur edi. Chunki bu marxum 

uchta dah-shatdan qutildi, ya’ni: 

— o‘lim farishtasini yuziga boqish dahshatidan, allaqachon uni ko‘rdi; 

— o‘limning achchiqligi dahshatidan, allaqachon uni totdi; 

— so‘nggi nafas xavfidan, xavf o‘tdi». 

Abu Bakr ibn Alo deydi: «Jarirning huzurida edim. U kotibiga she’r aytib 

yozdirayotgan edi. Shu payt ko‘chadan tobut ko‘targan odamlar o‘tib qoldi. Darhol 

mashg‘ulotdan to‘xtab: «Ollohga qasamki, bu tobutlar mening soqolimni oqartir-di», 

dedi va ushbu baytni o‘qidi: 

Ulim dahshat, tobutlar duch kelganda 

 Chekar qayg‘u alam xavf ichra banda.  

Mayyit o‘tib keteach, na xatar, na g‘am,  

Yana shod-xurramlik, qahqaha-xanda 

 O’xshar bu hol: go‘yoki suruv aro 

 Karib bo‘ri, yuzlandp ofat balo. 

---

Ihyou ulumid-din. O’limni eslash kitobi. Imom G’azzoliy