Microsoft Word Foydali qazilma end doc

28-§. Kimyo sanoati va qishloq xo‘jaligi uchun xomashyo 
 
OLTINGUGURT KONLARI. 
Oltingugurt tabiatda sof va ba’zi minerallarning (ko‘proq sulfidli 
minerallarning) tarkibida asosiy komponent bo‘lib uchraydi. Sof oltin-
gugurt biroz selen, tellur, gips zarrachalarini saqlaydi. Rangi – sariq. 
Qattiqligi 1,5–2,5. Erish harorati 114–119 °C. Oltingugurt ma’danlari 
bo‘lib, asosan, karbonatli va ohaktoshli birikmalar hisoblanadi. Oltingu-
gurt ma’danlari kristallar, to‘plamlar yoki poroshok ko‘rinishida uchraydi 
(19-rasm). 
Oltingugurt asosan endogen va ekzogen jarayonlarda hosil bo‘la-
di. Oltingugurtning asosiy sanoat turidagi konlari – cho‘kindi konlar-
dir. Oltingugurt bilan gips, angidrid, tuz minerallari birgalikda uch-
raydi. Oltingugurt uyumlari ko‘proq qatlamsimon yoki linzasimon, 
ba’zan uya shakllarida yotadi. Oltingugurtning miqdori ma’danlarda 
16–80 %gacha bo‘ladi. Oltingugurt bundan tashqari qoldiq konlarda 
ham uchraydi. Chunki u sulfidli minerallarning oksidlanib yemirilishi 
natijasida yuzaga keladi. 
Oltingugurtning endogen konlari vulkan mo‘rilarida yuzaga ke-

---

 
85
ladi. Bunda gaz holidagi oltingugugurt vulkan og‘zida (kraterida) 
magmadan ajralib chiqqan oltingugurt evaziga paydo bo‘ladi. Bunday 
konlar yer po‘stining vulkanizm rivojlangan hududlarida paydo bo‘la-
di; lekin ular sanoat ahamiyatiga ega emas. Sof oltingugurtning boy 
konlari – Ukrainada (Vodin, Alekseyev), O‘zbekistonda (Sho‘rsuv), 
Turkmanistonda (Gaurdak). qazib olinadigan oltingugurtning 50 foiz 
kimyo sanoatida sulfat kislota olish uchun, 25 % qog‘oz sanoatida, 
plastmassa olish uchun rezina sanoatida, meditsinada va qishloq 
xo‘jaligida qo‘llaniladi (20-rasm).