Microsoft Word Foydali qazilma end doc

23-§. Asl metallar 
 
OLTIN KONLARI. 
Sof oltin-sariq rangdagi yumshoq, issiqlikni va elektr tokini 
yaxshi o‘tkazadigan yaltiroq metall. Oltin kislotalarda erimaydi. 
Ochiq havoda deyarli o‘zgarmaydi. Oltinning erish harorati – 1063°С, 
qaynash harorati – 2660°С, solishtirma og‘irligi – 19,6, klarki – 
0,00000048. 
Oltin insoniyatga ma’lum bo‘lgan eng qadimgi metalldir. O‘z 
xossallariga ko‘ra oltin zebu-ziynat buyumlar tayyorlashda, tangalar 
zarb qilishda qo‘llanilib kelgan. Hozirgi vaqtda oltin dunyoda qiy-
matni belgilovchi asosiy mezon hisoblanib, valuta metalldir. Ishlab 
chiqarishda oltinning asosiy qismi quymalar shaklida saqlanib, 
davlatlarning oltin zaxiralarini tashkil qiladi. Bundan tashqari oltin–
tilla buyumlar tayyorlashda tibbiyotda yuqori aniqlikda ishlashi zarur 
bo‘lgan asbob- uskunalar ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi. Hozirgi 
kunda oltinning 22 minerali ma’lum. Ularning asosiylari-sof tug‘ma 
oltin, elektrum va telluridlardir. Bir yilda, 2005-yil ma’lumoti bo‘-
yicha, dunyo bo‘yicha 2519 ming t oltin ma’dani qazib olinadi. 
Shundan 296 t oltinni JAR ishlab chiqaradi. O‘zbekiston oltin qazib 
olish bo‘yicha dunyo mamalakatlari birinchi o‘nligining to‘qqizinchi 
o‘rinda turadi. Bir yilda (2005-yil) 79 t oltin qazib olinadi. Oltinning 
sanoat to‘plamlari deyarli hamma turdagi konlar bilan bog‘liq bo‘lishi 
mumkin. Ularning asosiylari quyidagilardir. 
1. Metamorfizmga uchragan konlar – JARdagi Vitoatersrand ra-
yoni konlari.  
2. Tomirsimon kvars sulfidli gidrotermal konlar – Rossiyadagi 
Berezovsk, O‘zbekistondagi Kauldi koni. 

---

 
75
3. Kvars sulfidli gidrotermal shtokverk konlar – O‘zbekistondagi 
Muruntov koni, Marjonbuloq koni. 
4. Kvars-oltinli tomirsimon magmatik konlar – O‘zbekistondagi 
Zarmiton koni. 
5. Sochma konlar – Rossiyadagi Uzoq Sharq konlari.