Microsoft Word Foydali qazilma end doc

TABIIY YONUVCHI GAZLAR. Ular asosan 90 % metan 
(CH
4
) gazidan va qo‘shimcha etan (C
2
H
6
), propan (C
3
H
8
), butan 
(C
4
H
10
) gazlaridan iborat. 
Yonuvchi gazlar har doim neft tarkibida erigan holda uchraydi va 

---

 
110
ko‘pincha neftning ustki qismida to‘planadi va «yo‘ldosh gaz» deb 
ataladi. U neft bilan birga qazib olinadi. Yonuvchi tabiiy gazlar o‘zi ham 
mustqil gaz konlarini hosil qiladi. 
Neft va tabiiy yonuvchi gazlarning hosil bo‘lishi to‘g‘risida 
dunyo olimlari tomonidan juda ko‘plab fikrlar bayon qilingan. Bular 
orasida eng keng tarqalgani – ularning organik yo‘l bilan hosil bo‘lishi 
haqidagi gipotezadir. Uning mualliflari rus olimlari I.M.Gubkin va 
A.D.Arxangelskiydir. Ularning fikricha, neft va gazlar dengizning 
sayoz qismlarida, lagunalarda, quruqlikdagi yirik suv havzalarida 
yashovchi umurtqasizlar, suv o‘tlari va bakteriyalarning yalpi qirilib 
ketishi natijasida ularning tanasi pelit yoki loyiqa cho‘kmasida to‘p-
lanib, uzoq vaqt davomida yuqori harorat va kuchli bosim ostida (yer 
yuzasidan 5–8 km chuqurlikda) bakteriyalar ishtirokida organik birik-
malarga aylanadi. Organik birikmali loyqa qatlam «neft» hosil qiluv-
chi yoki «neftli ona jins» deb ataladi. Unda hosil bo‘lgan neft va gaz 
kuchli bosim ostida g‘ovakli tog‘ jinslari – qumlar, g‘ovak qumtosh-
larga o‘tib to‘planib, neft va gaz konlarini hosil qiladi. 
Tektonik nuqtai nazardan neft va gaz konlari, asosan, antiklinal 
strukturalarda, gumbazsimon burmalarda to‘planadi. 
O‘zbekistonda neft va gazga boy bo‘lgan yirik regionlar mavjud. 
Ular Farg‘ona, Surxondaryo, G‘arbiy O‘zbekiston, Buxoro–Xiva, Ust-
yurt regionlaridir. 
Neft konlaridan eng yiriklari Olamushuk, Polvontosh (Andijon 
viloyati), G‘alcha-Changora (Farg‘ona viloyati), Amudaryo (Surxon-
daryo viloyati) hisoblanadi. 
Eng yirik gaz konlari: Gazli, Muborak, O‘rtabuloq, Kandim, 
Uchkir, Oqqum (Buxoro viloyati), Odamtosh (Qashqadaryo viloyati), 
Qo‘shtor (Surxondaryo viloyati) hisoblanadi.