Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

тизимини 
ривожлантиришда давом этиши лозим. (a) қазиб олишда АМТЧга алоҳида эътибор бериб АМТЧрини 
ишлаб чиқиш ва бажаришга ва экологик аудит йўриқномасига, (b) АМТЧ ва артоф-муҳит аудитларини 
бажарадиган фирмалар учун аккредитация тизимини жорий этиш, (c) АМТЧ жараёнида 
жамоатчилик иштирокини кучайтириш, ва (d) формал экологик бошқарувни қазиб олиш компанияларга 
лицензия беришнинг шарти сифатида қабул қилишга алоҳида эътибор берилиши лозим. Тавсия 3.3ни 
кўринг. 
 
2002 Ер ости бойликлари тўғрисидаги қонунда ер ости бойликларидан оқилона фойдаланиш ва уларни 
муҳофаза қилиш тўғрисидаги боб бор. Шунингдек, ҳозирги Ер ости бойликлари тўғрисидаги қонунда 
қазиб олиш саноатида атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш ва экологик аудитга тегишли қоидалар йўқ. 
Умуман, кўриб чиқилаётган даврда Ўзбекистон қазиб олиш саноатида атроф-муҳитга таъсирни 
баҳолашга тегишли махсус талаблар ишлаб чиқилмади. Буни аввалги Ер ости бойликлари тўғрисидаги 
қонунга қараганда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш жиҳатидан орқага ташланган одим, деса бўлади. 
Атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш ва экологик аудит тўғрисидаги умумий қоидалар ҳамон давлат 
экологик экспертизасига тегишли қонун ҳужжатларининг таркибидадир. 2001 йил Давлат экология 
экспертизаси тўғрисидаги низомда давлат экологик экспертизаси ўтказилиши шарт бўлган фаолият 
рўйхати ва давлат экологик экспертиза ва атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш жараёнлари белгиланади. 
Бироқ, давлат экологик экспертиза тўғрисидаги қонун ҳужжатларида атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш 
ва экологик аудитга тегишли батафсил қоидалар берилмайди (2-боб). Экологик аудит воситасининг 
амалий татбиғига келганда, у ҳамон Ўзбекистонда кам ишлатилади ва ишлатилганда фақат чет эл 
корхоналари томонидан ишлатилади. Мисол учун, 2004 йилда Қандим-Ҳавзак-Шоди-Қўнғирот 
лойиҳасида муайян газ конларида аудит ўтказилди. Умуман, Ўзбекистон Тавсия 9.3ни бажармади, деган 
хулосага келиш мумкин. 
 
Тавсия 9.4: 
Тозароқ саноат маҳсулоти дастури АМҲРсининг таркибий қисми сифатида ишлаб чиқилиши ва 
тозроқ маҳсулот миллий маркази Ўзбекистонда тозароқ ишлаб чиқариш усулларини тарғиб қиладиган 
асосий ташкилотга айланиши лозим. Қазиб олиш саноатида синов лойиҳалари, хусусан оқава сувга 
ишлов бериш ва ҳаво ифлосланишини юмшатадиган технологияларига тегишли лойиҳаларни тарғиб 
қилиш ва бажаришда давом этиш лозим. 
 
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Саноат Ривожланиш Ташкилотининг қўллаб-қувватлаши билан Тоза 
технологиялар маркази барпо этилиб корхона даражасида 10та лойиҳа амалга оширилди. Тоза 
технологиядар ва уларнинг жорий этиш дастури амалга оширилди. 2007 йилда Сенатнинг қишлоқ 
хўжалиги, сувдан фойдаланиш ва атроф-муҳит қўмитаси тозароқ ишлаб чиқариш ва технологияларни 
жорий этишни тавсия қилган 2008–2017 йилларга мўлжалланган чиқиндиларни бошқариш миллий 
стратегияси ва ҳаракат дастурининг лойиҳасини тасдиқлади. 2008-2012 йилларга мўлжалланган 

---

192 
табиатни муҳофаза қилиш ҳаракат дастурида ҳам атроф-муҳитни муҳофаза қилишга тегишли махсус 
чоралар назарда тутилган. 
Тавсия 9.5: 
Ҳукумат Геология ва минерал ресурслар давлат қўмитаси тузилмасини қайта кўриб чиқиб энг устун 
масала сифатида геология соҳасида илмий-тадқиқот ва ахборот марказини яратиши лозим. 
 
Геология ва минерал ресурслар давлат қўмитаси икки марта: бир марта янги бошқарув структурасини ва 
иккинчи марта, жумладан атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва ер ости суви ресурсларига каттароқ 
эътибор берган устун вазифаларни қайта белгилашни акс эттириш мақсадида қайта ташкил этилди. 
Ўзининг Минерал хом ашё материаллар илмий-тадқиқот институти орқали Геология ва минерал 
ресурслар давлат қўмитаси геология экологик разведка экспедициясига эга, экспедиция ер ости 
бойликларини баҳолашда ТМДҚ билан ҳамкорлик қилади. Гуруҳ яқинда миллий ресурсларнинг янги 
рўйхати ва қайта баҳолашини якунлади. 
 
Тавсия 9.6: 
Геология ва минерал ресурслар давлат қўмитаси мониторинг тизимини, айниқса маълумот тўплаш, 
унга ишлов бериш ва тарқатиш маъносида такомиллаштириши лозим. Компьютер жиҳозлари ва 
кўчма ускуналар билан таъминлаш, шунингдек (a) минерал ресурслар, (b) хавфли геологик жараёнлар, 
хусусан ер кўчкилари ва (c) ер ости суви бўйича марказлашган маълумотлар базасини яратишни устун 
вазифа ҳисобланиши лозим. 
 
Геология ва минерал ресурслар давлат қўмитаси ер ости суви ва минерал ресурсларга тегишли 
маълумот базасини барпо этди. У ер ости суви ва минерал ресурслар ҳолати ва улардан фойдаланиш 
тўғрисида йиллик ахборотнома нашр қилади. 
 
Тавсия 9.7: 
Трансчегара ифлослантириш билан боғлиқ хавфли кон думларини реабилитация қилиш масаласида 
минтақавий ҳамкорлик дарҳол амалга оширилиши лозим. Бу мақсад учун маблағ давлат бюджетидан 
ажратилиши ва халқаро молиявий институтлардан кўтарилиши лозим. 
Ўзбекистон Марказий Осиёдаги уран қолдиқлари масалаларида минтақавий ҳамкорликда фаол 
қатнашади. Марказий Осиё минтақасида чиқиндини бошқариш борасидаги ҳукуматлараро битимларга 
қарамай, тавсия этилган чора ва ҳаракатларни ижроси учун зарур бўлган молиявий ва техник 
ресурсларнинг етишмовчилиги туфайли уларни бажариш қолдирилиб қелмоқда. 
Халқаро ҳамжамият диққатини жалб қилиш ва уран чиқиндиларининг аҳоли ва атроф-муҳитга 
таъсирини минималлаштириш мақсадида донорлар ёрдамини мобилизация қилиш учун охирги пайтда 
баъзи халқаро учрашувлар ўтказилди, айнан, Бишкекда 2009 йил 21–24 апрелда ўтказилган Уран 
думлари: жойлардаги муаммолар, минтақа учун оқибатлар, глобал ечимлар минтақавий конференция ва 
Женева, Швейцарияда 2009 йил 29 июнда ўтказилган Марказий Осиёда уран думлари бўйича юқори 
даражадаги халқаро форум. Иккинчи учрашув чоғида Қўшма баёнот қабул қилинди ва Форум 
қатнашчилари уран ва бошқа токсик дум жойларини бошқариш ва хавфсиз даражада сақлаш учун 
Марказий Осиё минтақасига қўшимча молиявий ва бошқа ресурслар зарур, деб таъкидладилар.