|
www.ziyouz.com кутубхонаси
10
e’tiqodingizga zid bo‘lsa, teskari bo‘lsa-yu, o‘zingizni samimiy, sadoqatli ko‘rsatib, bor kuchingiz bilan
kaftni kaftga urmoqqa mahkum etilsangiz! Og‘ir, juda majburiy mehnat! Ko‘pni ko‘rgan kattalar-ku
bora-bora bu ishning mashqini olib qitmirona yo‘llarini topishadi, ammo hali hech gapdan bexabar,
beg‘ubor ko‘ngilli bolaginalarga xiyla jabr. Safarimiz davomida shunday manzaralarga ko‘p bora duch
keldik. Ayniqsa, poytaxtdagi Xon Man Men nomi bilan ataluvchi namunaviy kashshoflar saroyiga
borganimizda bizni olqishlab chapak chalgan, uzundan-uzoq chapak chalib turgan bolakay va
qizaloqlarning qo‘lchalariga jonim achib ketdi. E, bas, jinnivoylar, bas! Biz bu yerga shunchaki sizlar
bilan tanishgani, sizlarni ko‘rgani keldik. To‘g‘rirog‘i, bizni bu joyga ma’lum bir rejaga binoan,
majburlab olib keldilar. Ochiq chehra va bu qadar marhamat bilan kutib olganingiz uchun tashakkur,
minnatdormiz. Ammo biz nima karomat ko‘rsatdik, sizlarga nima sharofat keltirdikki, bunchalik kuyib-
pishib chapak chalyapsizlar? Ko‘yinglar, bas endi, qo‘lchalaring og‘riydi! Shu behuda harakatga ketgan
vaqtu kuch-quvvatingizni boshqa foydaliroq ishga sarf etganingizda, o‘zingiz ham, yurtingiz ham
bunday ko‘yga tushmagan bo‘lardi.
Uginalarda-ku gunoh yo‘q — yosh bola, biroq mana bu, jonini jabborga bergudek zo‘riqib-
kuchanib chapak urayotganlarga nima deysiz!
Majlis olti tilga tarjima qilinmoqda edi. Ichida bizga tushunarli birorta til yo‘q. Biz biladigan birdan
bir «xalqaro til» — o‘ris tili, ammo uni «tilga olmoq»qa hazar qiladilar bu yerda. To‘g‘ri, anjuman ahli
orasida rusiyzabonlar ham bo‘lsa bordir, kechagina shu til bu o‘lkada ham «ikkinchi ona tili»
maqomida bo‘lgan. Lekin bugun u — muqaddas sotsializm g‘oyalariga shak keltirgan, xiyonat qilgan
sotqinlar tili; «bu tilda so‘zlagandan ko‘ra tillarimiz uzilib tushsin!» Shu yo‘l bilan o‘rislardan,
Rossiyadan go‘yoki bir o‘ch olinayotir. Uning «ulug‘ va qudratli»ligi o‘ziga buyursin!
Birov-birovingda o‘ching bor ekan, o‘zing hisob-kitob qilavermaysanmi, tovarish Baxtiyor bilan
menda nima ayb? Uch kun bir joyga qadalib o‘tirib hech baloni tushunmaydigan bo‘lsak, bu yerga
kelib nima qiddik? Chamasi, bu izdihomda o‘ris tilidan boshqasini bilmaydigan «bezabon» biz
ikkalamiz edik, xolos.
La’natlar bo‘lsin! Dorilfununda talabalik yillarimiz dilbargina chet tili muallimamiz bilan
talashganimiz talashgan edik: «Biz kelajakda jurnalist bo‘lamiz, yozuvchi
:
shoir bo‘lamiz, tarjimon-
tilmoch emas sizga o‘xshab! Chet tili kerak bo‘lsa, o‘zingiz o‘rganavering! Umrimizda biror marta chet
elga chiqamizmi, yo‘qmi, xudo biladi, shugina uchun «gud bay-pud bay»ni yodlab o‘tirishimiz
shartmi? «Ikkinchi ona tilimiz»ni bilib olsak bas, bizning makkamiz — Moskov!» Bu yog‘i mana
bunaqa bo‘lib o‘sha «gud bay-sud bay»larga dar qolib o‘tirishimizni kim bilibdi deysiz! La’natlar
bo‘lsin!
Shu o‘ylar bilan tarjima go‘shagini ermakka aylantirib o‘tirarkanman, ajnabiy chuldirashlar orasida
bir tilga oid ayrim kalimalar yuragimga yaqin, qulog‘imga qadrdondek eshitila boshladi. Ko‘p so‘zlari
tanish, tushunarli, ajabo! Arab tili! Bora-bora gap nima haqtsa ketayotganini anglaydigan bo‘ldim.
G’ayrat qilsam, bu ketishda uch-to‘rt kundayoq muqaddas kalomulloh tilini uncha-muncha bilib
oladigandekman. Anjuman soatlari mashg‘ulotim ham, ovunchoq-ermagim ham shu bo‘lib qoldi.
Ammo bizning g‘amimizni yeb qo‘yganlar ham bor ekan. Ertasi kuni hali majlis boshlanmasdan
mehribonimiz tovarish Yak ulug‘ dohiyning kechagi ma’ruzasi o‘rischa matni bosilgan bejirimgina
broshyurani qo‘limizga tutqazdi. (U ahvolimizdan xabardor edi, shubhasiz!) Taajjubdan og‘zimiz
ochilib qoldi: to‘g‘ri, dohiyning ma’ruzasi, tarixiy ma’ruza, biroq qachon tarjima qilib, qachon nashr
etib ulgurishdi ekan? Nahotki, tovarish Baxtiyor ikkalamiz uchungina qilingan bu ish? Ajab emas,
chunki anjuman ahli orasida bizdan boshqa «bezabon» bo‘lmasa kerak. Ikki kishinigina deb atay kitob
chiqarish aqlga sig‘adigan ish emas, albatta. Lekin o‘rislarning naqli bilan aytganda — zo‘r maqsad
yo‘lida har qanday mablag‘dan ham ko‘z yumsa arzir! Muayyan bir g‘oya, mafkurani targ‘ib etish,
singdirishning eng soz, eng ishonchli usuli shu — sarf etilajak sarmoyaning yuziga qaramaslik!
Chuchmalzabonroq bir domlamiz lutf etganidek — «ofarin va tasanno» demoqdan o‘zga iloj yo‘q!
Safarimiz davomida keyin ham bunaqa hozirjavob nashrlardan ancha-munchasiga ega bo‘ldik.
Qaerga bormang, qo‘lingizga bir dasta kitobu taklifnomayu tashrifnoma tutqaziladi. Olsangiz ham
Chapaklar yoki chalpaklar mamlakati (qissa). Erkin A’zam
Do'stlaringiz bilan baham: | 
