|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
25
o’ylab, shu vaqtda Saroy shahriga tashrif buyurgan Sayyid Qosim Anvorga voqeani bayon etibdi.
Sayyid Qosim Anvor aytibdi: bu ishda biror hiyla bo’lsa kerak, har ehtimolga qarshi u shayxni
hammomga kiritib, yaxshilab cho’miltirish darkor. Agar badaniga biror xil moy surtgan bo’lsa, shu
bahonada u yuviladi». Bu maslahat Xoja Kamol Xo’jandiyga ma’qul tushib shayxni hammomga kiritib,
yaxshilab cho’miltiribdi. Shundan so’ng katta tandirni qizdirib, odamlarni yig’ib, shayxga aytibdi:
karomatingizni namoyish etish vaqti keldi. Siz mana bu tandir ichiga kiring! Shayx turli bahona bilan
karomatini namoyish etishdan voz Kechibdi. Shunda unga e’tiqod qo’ygan kishilar shayxga qarab,
aytibdurlar: «shayx hazratlarining karomat ko’rsatish vaqti yetdi, marhamat qilsinlar». Ammo shayx
unamabdi. Shunda uni ko’tarib olib, qizdirilgan tandir ichiga tashlabdilar. Shayx kuyib Ketibdi.
Keltirilgan hikoyaning voqyeiy yoki to’qima ekanligi Kelgusi tadqiqotlarda aniqlanar. Ammo muhimi
shundaki, Sayyid Qosim Anvorning Xoja Ahror bilan qilgan suhbatlarida hiylakor, firibgar shayxlarni
fosh etguvchi bu hikoyaning keltirilishi va keyinchalik Xoja Ahror, o’z navbatida, muxlislari bilan
bo’lgan suhbatlarda uni hikoya qilishi alohida ahamiyat kasb etadi. Bu orqali Xoja Ahror mashhur
Kamol Xo’jandiy va Sayyid Qosim Anvorlarning donishmandliklari va zakovatlarini alohida uqtiradi, o’zi
ham ularning yo’llarini davom ettirguvchi ekaniga ishora etadi.
Shunday qilib, Sayyid Qosim Anvorning ikkinchi marta Samarqandda bo’lganligi vaqtida o’tkazgan
suhbatlari yosh Xoja Ubaydullohda katta taassurot qoldirish bilan birga Xoja Ubaydulloh, o’z
navbatida, Sayyid Qosim Anvorda ham yaxshi taassurot qoldiradi. Shuning uchun Sayyid Qosim Anvor
o’zining do’stlari, hammaslaklari, jumladan, mavlono Fatxulloh Tabriziy bilan qilgan suhbatlarida Xoja
Ahrorni maqtar va hurmat qilar ekan. Bu haqda mavlono Fatxulloh Tabriziy shunday hikoya qiladi:
Sayyid Qosim Anvor Samarqanddaligi vaqtida uning huzuriga ko’p borardim, tasavvuf va uning turli
masalalari haqida suhbatlaridan bahramand bo’lardim. Bir kun Sayyid Qosim Anvor huzurlarida
bo’lganimda Hazrat Xoja (Ahror) kirib keldilar. Shu vaqtda Sayyid Qosim ilhomi jo’shib ketdi. Har gal
Xoja Ahror tashrif buyurganda shunday bo’lar va Sayyid Qosim turli masalalarga oid qiziq hikoyalarni
ilhom bilan aytar edilar. Boshqa vaqtda bunday bo’lmasdi. Xoja Ahror ketganidan so’ng Sayyid Qosim
Anvor Menga murojaat qilib, shunday Dedilar: agar Sen saodatga erishmoqni istasang, bu turkistonlik
yigit (Xoja Ahror) etagini mahkam tutgil. Chunki u zamonning a’jubasi bo’lib, undan ko’pgina ishlar
sodir bo’lg’uvsidir. Tez orada jahon uning valiylik nuri bilan yorishadi va o’lgan ko’ngillarni o’zining
suhbatlari sharofatila tiriltirguvsidir. Sayyid Qosim Anvorning bu so’zlaridan so’ng Men (Fatxulloh
Tabriziy) Hazrat Xoja (Ahror) Sulton Abu Sayyid zamonida Toshkanddan Samarqandga kelganlarida
hamisha ularning mulozamatlarida bo’lardim.
Bu e’tiroflar nihoyat e’tiborga loyiqdir. Xususan, 71–72 yoshdagi Qosim Anvor tomonidan 24
yoshar Xoja Ubaydullohga nisbatan bildirilgan bu munosabat, berilgan baho diqqatga sazovordir.
Shuning uchun Sayyid Qosim Anvor ham Xoja Ubaydullohni o’ziga yaqin tutib ko’pgina masalalar
bo’yicha uning fikrini bilishni istar hamda odamlarni tanish masalasida unga maslahatlar ham berar
ekan. Masalan, bir suhbat chog’ida nihoyat mutakabbir bo’lgan bir olim haqida bildirgan fikrlarini Xoja
Ahror shunday eslaydi:
Hazrati Sayyid (Qosim Anvor) asrning fozillaridan bo’lmish Xoja Ali Chokardizagiyning o’ziga bino
qo’ygani va takabburligidan hayratda qolib, Menga shunday deb edilar: bobu, bu Xoja Ali na muncha
kekkaymasa?!
Bu bilan yosh Xoja Ubaydullohga mag’rurlanish yaxshi fazilat emasligini uqtirganday bo’lgan edi
Sayyid Qosim Anvor.
Sayyid Qosim Anvor suhbatlarida bayon etilgan bir muhim mulohaza haqida Xoja Ubaydulloh
shunday deydi: Bir kun Sayyid Qosim Anvor shunday Dedilar: bizga tashvish orttiruvchi bu
atrofimizdagi nodon kishilardir. Sizga (Xoja Ahrorga) esa, tashvish orttirguvchi sizning dunyongiz
(boyligingiz) bo’lgusidir. Bunda hazrat Sayyid Qosim Anvor mening hayotimda sodir bo’lgan
voqealarni bashorat qilgan ekanlar.
Shunisi ma’lumki, Sayyid Qosim Anvor suhbatlaridan bahramand bo’lgan, uning pand-nasihatlarini
eshitgan Xoja Ubaydulloh o’zining keyingi faoliyati davomida ularni amalga oshirishga astoydil
Buyuk ma’naviy murshid
Do'stlaringiz bilan baham: |
