Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

53-rasm.
 Uch shoxli nerv.
1. Uch shoxli nerv
2. Ko‘z nervi 
3. Burun kiprik nervi 
4. Ko‘z yosh bezi nervi 
5. Peshona nervi 
6. Kiprik tuguni 
7. Yuqori jag‘ nervi 
8. Yuqorigi alveolyar shoxchasi 
9. Lunj nervi 
10. Dahan nervi 
11. Til nervi 
12. Pastki jag‘osti tuguni 
13. Pastki alveolyar nerv
14. Quloq tuguni 
3.
Pastki jag‘ nervi (n. mandibularis) 
yuqorida ko‘rsatilgan ko‘z va yuqori jag‘ nervlaridan farqli ravishda aralash 
nervdir. Uning tarkibida sezuvchi va harakatlantiruvchi va ta’m biluvchi nerv 
tolalari bor. Bu nerv kalla suyagidan oval teshik (foramen ovalae) orqali chiqib, 
pastki jag‘ kanaliga kiradi (canalis mandibularis), uning oxirgi shoxi engak nervi 
(n. mentalis) nomi bilan, engak teshigidan (foramen mentale) chiqadi. Pastki jag‘ 
nervining sezuvchi tolalari tashqi eshituv yo‘li terisini, nog‘ora pardani, quloq 
suprasining oldidagi terini, pastki jag‘ni, engak, og‘iz burchagi terisini, pastki 
labni, og‘iz bo‘shlig‘ini va milk shilliq pardalarida retseptorlarini hosil qiladi. 
Pastki jag‘ nervining qattiq parda shoxchasi bosh miya qattiq pardasini 
innervatsiya qiladi.
4. Pastki jag‘ nervining tilning sezuvchi nervi shoxi tarkibidagi sezuvchi 
tolalar tilning oldingi 2/3 qismi, og‘iz bo‘shlig‘i shilliq pardasidan og‘riq va 
harorat sezgisini qabul qiladi. Uning tarkibiga yuz nervi shoxi nog‘ora toridan 
qo‘shilgan parasimpatik tolalar til osti va jag‘ osti bezlarini innervatsiya qiladi.
Gasser tuguni hujayralari aksonlari qo‘shilib, uch shoxli nervning ildizini 
(corni n. trigemeni) hosil qiladi va Varoliy ko‘prigining oldingi – yon yuzasini 
o‘rta qismidan kiradi. So‘ng pastga va yuqoriga yo‘naluvchi tolalarga bo‘linadi. 

---

 114
Pastki yo‘naluvchi tolalari uzunchoq miya orqali orqa miyaning IV-bo‘yin 
segmentigacha yetib boradi va sezuvchi o‘zakda (nucleus sensorius) tugaydi. Bu 
o‘zakda og‘riq va haroratni sezuvchi tolalari tugaydi. Yuqoriga ko‘tariluvchi 
tolalar Varoliy ko‘prigida joylashgan, sezuvchi o‘zakda – (nucl. terminalis) 
tugaydi. Bu o‘zakda asosan chuqur va taktil sezgi tolalari tugaydi.
Uch shoxli nervning bu ikkala sezuvchi o‘zagida II neyronning hujayralari 
joylashgan bo‘lib, ularning aksonlari qarama-qarshi tomondan keluvchi aksonlar 
bilan kesishma hosil qilgach, yuqoriga ko‘tariladi va ichki qovuzloqqa (lemniscus 
medialis) qo‘shiladi. U miya oyoqchasidan o‘tib, ko‘ruv bo‘rtig‘ini tashqi o‘zagida 
(nucleus lateralis) tugaydi. Ko‘ruv bo‘rtig‘ining bu o‘zagida III neyron hujayralari 
joylashgan bo‘lib, ularning aksonlari ichki kapsula orqa oyoqchasini orqa 
tomonidan o‘tib, markaz orqa pushtaning pastki qismida tugallanadi.
Uch shoxli nervning harakatlantiruvchi qismini I neyroni markaz oldi 
pushtaning pastki 1/3 qismidan boshlanib, ichki kapsulaning tizzasidan va miya 
oyoqchasidan o‘tadi. Bu neyron qisman kesishma hosil qiladi va harakatlantiruvchi 
o‘zakda (nucleus motorius) tugaydi. Bu o‘zakda harakatlantiruvchi qismning II 
neyroni hujayralari joylashgan bo‘lib, ularning aksonlari uch shoxli nervning 
harakatlantiruvchi ildizini (ramus motorius) hosil qilib, ko‘prikning o‘rta qismidan 
chiqadi. So‘ngra uch shoxli nervning III-shoxi – pastki jag‘ nervi bilan birgalikda 
kalladan chiqib, chaynov mushaklarini: chakka mushagi (m.temporalis), chaynov 
mushagi (m.masseter), lateral va medial qanotsimon mushaklar (m.pterugoidei 
lateralis et medialis), shuningdek tanglay chodirini taranglovchi, nog‘ora pardani 
taranglovchi, jag‘-til osti va ikki qorinli mushakni oldingi qorinchasini innervatsiya 
qiladi.