Microsoft Word 4-китоб ёшлар конф 2017 май

“Таълим, фан ва ишлаб чиқариш интеграциясида интеллектуал салоҳиятли ёшлар 
мамалакат тараққиётининг муҳим омили” конференция материаллари. 
58 
“қонун, ибодат, рўзангни туту, баҳоли қудрат, нарсангни камбағал, оч билан 
баҳам кўр, саҳий бўл, мангу (боқий) дунёни ўйламай тур, сенга мукофот ердаги 
бахт бўлади” дейди: 
Бир ғариб кўнглини қила олсанг шод, 

Яхшидир ер юзин қилгандан обод. 

Лутфинг-ла бир дилни қул қила олсанг, 

Афзалдир юз қулни қилгандан озод. 
Умар Хайём инсон умрининг ғаниматлиги ва бу умрни эзгу ишларга сарф 
қилиш хикмат эканлиги, инсоннинг қадр-қиммати ва инсонлараро аҳиллик, 
дўстлик, ҳаё ва ғурур бениҳоят зарурлиги ҳақида мушоҳада юритади: 
Гул узра кўкламнинг шабнами яхши, 

Чаманда юз очган хамдами яхши. 

Яхшимас кечаги кундан сўз очмоқ, 

Қувнаб қол, бу куннинг ҳар дами яхши. 
Ҳаё инсон учун либос, инсонийлик фазилати, кўрки, маънавийлик-
маданийлик даражасини ифодаловчи мезондир, ўлчовдир. Умар Хайёмнинг 
қўйидаги сатрлари шунга мисолдир:
Эрта тонг лолага шабнамки тегар.
Чаманда бинафша буйнини эгар.
Рост айтсам, ғунчадан жуда рози мен.
Чунки кутармас на этак, на бар. 
Алломанинг аҳиллик, дўстлик хақидаги ғазаллари, рубойилари хам инсонга 
олам-олам қувонч бахш этади, инсонларда хаётга меҳр-муҳаббат уйготади: 
Ариқ лабидаги ҳар гиёҳ, кўкат, 

Малакдай гўзалнинг юзидаги хат. 

Бу сабза лоладек юзлар тупроғи, 

Сабзага авайлаб оёқ қўй ғоят. 
 

Аҳил бўлса олов ичра ҳам инсон, 

Аҳил қишиларга олов ҳам инсон. 

Ноаҳил кишилар суҳбатидан қоч, 

Ноаҳил суҳбати ёмондан ёмон. 
Хайёмнинг аҳлоқий идеалларидан бири-инсон ҳар бир дақиқани бахтли 
шод ўтказсин, ҳаёт неъматларидан ва қувончларидан баҳраманд бўлсин , 
яшашдан мақсад ҳам шунга қаратилган бўлиши керак, деган орзу-тилаклардир. 
Баъзе тадқиқотчилар, жумладан, С.Б. Морочник, Б.А. Розенфельдкабилар 
Хайём аҳлоқий қарашларини гедонизимга яқинлашиб боради, деб талқин 
қиладилар. Бу тадқиқотларнинг бундай қарашларини тўғри деб бўлмайди. 
Гедонизм юнонча, Гейопе- “лаззатланиш” умр кечириш инсон хаётининг асл 
мазмунини ташкил этиши лозим, деган қарашга асос бўлган ғоя ва турмуш 
тарзига интилишдир. Гедонистлар инсон учун энг яхши жамият – фаравон, 
моддий бойликлар мўл-кўл бўлган давр, деб ҳисоблайдилар. Аммо бу қараш, 
айрим ҳоллларда, маънавий қадриятларга эътиборни сусайтиради, улар 
аҳамиятини тўғри англашга ҳалақит беради. 

---