Microsoft Word 2016-2-пожарка doc

Биринчи тамойил: Бу реаблитация, яъни 
жонлантириш усули. Бунга тарихий шаҳарлар 
муҳитида бизгача сақланган, тарихий, меъмо-
рий–бадиий ва моддий қиймати ўта юқори 
бўлган кам қаватли анъанавий халқ уйларини 
қайта тиклаш, жонлантириш ва сақлаб қолиш 
мақсадида олиб борилаётган ишлар киради. 
Бундай ишлар ҳозирда Ўзбекистоннинг Бухо-
ро, Самарқанд, Қўқон шаҳарларининг тарихий 
марказларида олиб борилмоқда. Тарихий ва 
бадиий қиймати бой бундай уйларга одатдаги 
электр ва ичимлик сувидан ташқари, канализа-
ция тармоғи киритилмоқда. 
Иккинчи тамойил: Бу реконструкция, 
яъни энг халқчил, анъанавий, уч авлодга мос-
лаштирилган, тарихий миллий услубда қурил-
ган уйларни қайта тиклаш ва сақлаб қолишдир. 
Бундай уйларнинг структуравий тузилиши 
миллий маҳаллачилик қадриятларига асослан-
ган бўлиб, улар таркибида дарвоза, долон, 
ҳовли, айвон (ўнг ва сўл айвон, улли айвон), 
пешайвон каби элементлар сақланган. Бундай 
уйларни биз Бухоро, Тошкент ва Хива шаҳар-
ларида учратишимиз мумкин. 
Учинчи тамойил: Моддий қийматга эга 
бўлиб, бироқ, тарихий ва меъморий–бадиий 
қийматларга деярли эга бўлмаган уйларни бу-
зиб, уларнинг ўрнига миллий уйсозлик анъа-
наларига асосланган янги миллий ҳовлили уй-
ларни қуриш. 
Тўртинчи тамойил: Тарихий шаҳар муҳи-
тида бўш турган ёки ҳеч қандай тарихий 
қийматга эга бўлмаган турар жойлар ўрнига 
блокировкали, кўп секцияли, ўрта қаватли, 
бироқ анъанавий элементлар ва шакллар (ай-
вон, ҳовли, мўъжаз боғ) билан таъминланган 
замонавий уйларни қуриш. 
Биз юқоридаги хулосаларимиз ва ўткизган 
тадқиқотларимиз асосида қуйидаги таклиф ва 
тавсияномаларни ишлаб чиқишга эришдик: 

---

 
Проблемы архитектуры и строительства 
2016, №2 
16 
1. Келажакда Самарқандда қуриладиган уй-
лар архитектураси улар қурилаётган меъморий 
муҳит масштабига, маҳаллий табиий–иқлим 
шароитларига, Самарқанд шаҳри аҳолисининг 
демографиясига, халқнинг минталитети ва 
урф–одатларига, Мустақиллик даври инсонла-
рининг эстетик талаблари ва эҳтиёжларига, 
замонавий қурилиш техникаси, материаллари 
ва имкониятларига мос келишлиги зарур. 
1–расм. Самарқанд шаҳри тарихий маъмурий 
маркази қисми учун мўлжалланган турар жойлар 
лойиҳаси. 1–, 2–, 3–қаватлар тарҳи. Муаллифлар 
таклифи. 
2. Турар жойлар архитектураси ва шаҳар-
созликни лойиҳалашда архитекторларга сим-
метрия ва асимметрия горизонтал ва вертикал 
метрик ритм, нур ва соя, шакллар, ҳажмлар ва 
ранглар ва шакллар гармонияси, контраст ва 
нюанс, фактура ва пластика, пропорция, мас-
штаблилик ва яхлитлик каби меъморий–бади-
ий композиция воситаларидан унумли фойда-
ланишни тавсия қиламиз. Булардан ташқари 
бино қурсиси, вужуд, астона ва бадиий тугал-
лик композицияси талабларини ҳам назардан 
четда қолдирмаслик зарур. 
3. Юқоридаги тамойилларга асосланган 
ҳолда биз Самарқанд шаҳрининг ХХ асрда 
шаклланган меъморий марказида, аниқроғи 
Охунбабаев кўчасидан вилоят ҳокимлигига 
бориладиган кўчанинг чап томонида ҳозирда 
бўш турган ҳудуд ўрнига янги турар жойлар 
комплексининг шаҳарсозлик лойиҳаси ишлаб 
чиқдик ва таклиф қилдик (1, 2, 3 ва 4–расм-
лар). Мазқур маҳалла яхлит меъморий компо-
зициявий тизимга эга бўлиб, унда аҳолининг 
яшаши учун барча замонавий шарт–шароитлар 
яратилган. 
4. Ушбу маҳалла лойиҳаси бўйича қурила-
диган турар жой уйларининг концептуал лойи-
ҳалари ҳам ишлаб чиқилди: улар ўрта қаватли, 
кўп секцияли, биринчи қаватдан юқорига се-
кин–аста қисқариб борувчи композицияга эга 
бўлиб, ҳар бир қаватдаги хонадонлар мўъжаз 
ҳовлилар, том усти боғлари ва анъанавий ай-
вонлар билан таъминланган (1 ва 2–расмлар). 
Иккинчи ва ундан юқори жойлашган қават-
ларда хонадонлар хоналари сонининг қисқ-
ариши ҳисобига улар мўъжаз том усти ҳовли-
чаларига эга бўлиб боради. Ҳовлилар сатҳи 1 
сотоқдан 3 сотоккача майдонга эга. Ҳовли 
ландшафти ва том усти боғларини замонавий 
гидропоник, яъни “ақлли боғ” услубида амалга 
ошириш тавсия этилади. 
5. Таклиф этилаётган уйлар замонавий кўп 
секцияли уйлар тарзида қурилса–да, улар Ўрта 
Осиё тарихий шаҳарларидаги маҳалла уйлари-
нинг анъанавий архитектураси ва тарихий 
шаҳарлар муҳитига монанд тарзда лойиҳа-
ланган (3 ва 4–расмлар). Ҳар бир хонадон ўзи-
нинг мўъжаз ҳовлиси, боғи ва ҳовлига қара-
тилган миллий кўринишидаги айвонига эга. 
2–расм. Самарқанд шаҳри тарихий қисми учун 
мўлжалланган турар жойлар лойиҳаси. 4–, 5–, 6–
қаватлар тарҳи. Муаллифлар таклифи. 
Хуллас, юқорида келтирилган илмий хуло-
салар ва тадқиқотимизнинг амалий натижала-
ри, ишлаб чиқилган лойиҳавий тавсия ва так-
лифларимиз келажакда Самарқанд шаҳрининг 
тарихий қисмидаги эски мавзелар ўрнига мўл-
жалланиб, уларнинг амалга оширилиши шаҳ-
римизнинг тарихий кўринишини янги замона-
3-қават 
2-қават 
1-қават 
6-қават 
5-қават 
4-қават 

---

Мe

morchilik va qurilish muammolari
 
2016 йил, №2 сон 
17 
вий ижтимоий–эстетик ва туризм талаблари 
асосида шакллантиришга ва рақобатбардош 
замонавий туристик инфратузилмани яратиш 
ва шу йўл билан шаҳримизнинг туристик сало-
ҳиятини янада оширишга ёрдам беради, деган 
умиддамиз. Фикримизча, бизнинг тадқиқо-
тимиз мавзуси ва унда кўтарилган мақсад ва 
вазифаларнинг келажаги порлоқдир.