Microsoft Word àñîñèéòåõ10. doc

 
Ekstraksiyalash jarayonlarini jadallashtirish
 
 
Qattiq jism-suyuqlik sistemalarida ekstraksiyalash jarayoni ancha sekin boradi, chunki qattiq faza ichida 
boradigan modda o׳tkazuvchanlikning tezligi suyuqlik fazasida yuz beradigan modda berishning 
tezligiga nisbatan bir necha marta kichik. Natijada qattiq jismlardan kerak bo׳lgan komponentni ajratib 
olish jarayoni ko׳p vaqt talab qiladi. Shu sababli qattiq jismlarni ekstraksiyalash jarayonlarini 
jadallashtirishning bir qator usullari taklif etilgan (32.6-rasm). Modda o׳tkazishni tezlatish uchun turli 
usullar qo׳llaniladi: 
a) ko׳ndalang mexanik tebranishlar; 
b) vibratsiya; 
    d) qatlamdan o׳tayotgan suyuqlikning tebranishi (pulsasiya); 
    e) qattiq jism va suyuqlik aralashmasi (pulpa) ga ultratovush ta’sir ettirish; 
    f) suyuqlikda elektr yashinlarini hosil qilish; 
    j) suyuqlik oqimi tezligini davriy ravishda o׳zgartirish. 
Bulardan tashqari, vakuum ostida erituvchini qaynagan holda ishlatish va elektromagnit maydoni 
kuchlarini ta’sir ettirish usullari ham tavsiya qilingan. 
Mexanik tebranishlar (ko׳ndalang tebranish, vibrasiya, pulsasiya) ta’sirida (32.6-rasm, a, b, d) 
suyuqlikning qattiq zarrachalarini aylanib o׳tish tezligi ko׳payadi, qattiq faza yuzasidagi chegara 
qatlamining qalinligi kamayadi, fazalar o׳rtasidagi o׳zaro kontakt yuzasi ortadi, harakatsiz zonalar 
yo׳qoladi, natijada asosan tashqi diffuziya tezlashadi. 
Ultratovushning qattiq jismlarni ekstraksiyalashga ta’sirini (32.6-rasm, e) quyidagicha tushuntirish 
mumkin. Ultratovush ta’sirida kavitasiya hodisasi sodir bo׳ladi, bu effekt yordamida qattiq jism 
g`ovaklaridagi kichik oqimlarning harakati tezlashadi, natijada qattiq faza ichidagi moddaning tarqalishi 
o׳zgaradi. Ultratovush maydonida muhitning isishi va uni aralashtirish effektlarining ekstraksiyalash 
jarayoniga ta’siri sezilarli darajada emas. Shunday qilib, ultratovush asosan qattiq faza ichidagi modda 
o׳tkazuvchanlikni tezlatadi. Elektr yashinlari yordamida ekstraksiyalash jarayonini tezlatish usuli (32.6-
rasm, f) bir qator afzalliklarga ega. Bu usul yordamida elektr energiyasi to׳g`ridan-to׳g`ri suyuqlikning 
tebranma harakat energiyasiga aylanadi, bu bir pog`onali jarayon bo׳lib, katta foydali ish 
koeffitsiyentiga ega. Suyuqlik fazasida har qanday chastotali va amplitudali akustik tebranishlarni hosil 
qilish mumkin. Agar katta amplitudali va kichik chastotali tebranishlar hosil qilinsa, bunda suyuqlikning 
qattiq zarrachani aylanib o׳tish tezligi ko׳payadi, natijada tashqi diffuzion qarshilik kamayadi. Oqibat 
natijada ekstraksiyalash jarayoni jadallashadi.