Microsoft Word 1- amaliy mashg'ulot doc

Fizikaviy xossalari
. Neft va neft mahsulotlarini xossalarini o’rganishda bir 
necha usullardan foydalaniladi: 
1) kimyoviy — analitik kimyo yordamida; 
2) fizikaviy — bunda quyidagi xossalari aniqlanadi: zichligi (solishtirma 
og’irligi), qovushqoqligi (vyazkost), erish harorati, qotish va qaynash harorati, 
yonish issiqligi, molekulyar massasi va boshqalar; 
3) fizik — kimyoviy — kolorimetriya, potentsiometrik titrlash, nefelometriya, 
refraktometriya, spektroskopiya, xromatografiya; 
4) maxsus usullar — oktan va setan sonlarini aniqlash, yoqilg’i va moy 
mahsulotlarini kimyoviy turg’unligini, alangalanishi va o’z — o’zidan 
alangalanish haroratlarini aniqlash va boshqalar. 
Neft va neft maxsulotlarining fizikaviy xossalari.
Zichlik (solishtirma og’irlik) — modda massasining uning hajmiga 
nisbatidir. Zichlikni xalqaro birligi (SI) — kg/m
3
. 
Nisbiy zichlik — moddanig zichligini standart moddaning (ko’pincha 
suvning) zichligiga nisbatini tushunamiz. Mamlakatimizda neft mahsulotlarini +20 
0
C dagi zichligini suvning +4 
0
C dagi zichligiga nisbati qabul qilingan. Odatdagi 
belgisi 
20
4
d
(adabiyotda 
20
4
d
, ba’zan 
20
4

deb belgilanadi). 
Mahsulotlarni xoxlagan haroratdagi zichligini aniqlab, keyin 
20
4
d
ga 
o’tkazish mumkin. Buning uchun quyidagi formulalardan foydalaniladi: 

20
40
=

t
4
+


20

t

 

20
40
— 
mahsulotni berilgan haroratdagi zichligi; 


 
— hajmiy kengayish koeffitsienti (adabiyotdan olinadi); 
t — berilgan harorat. 
Bu formula 0 dan 50
0
C gacha haroratlar uchun yaxshi natija beradi. 
AQSH va Angliyada zichlik 60
0
/(15,56 
0
C)da aniqlanadi. Adabiyotda bu 
birlikni mamlakatimizda qabul qilingan birlikka o’tkazish uchun maxsus jadvallar 
keltirilgan. 
Neft va neft mahsulotlarini zichligi ularning kimyoviy tarkibi bilan 
bog’liqligi sababli, u katta ahamiyatga egadir. Shu sababli neft va neft 
mahsulotlariga GOST talablarini belgilanayotganda zichlik ham asosiy 
ko’rsatkichlar qatoriga kiradi. 
Neftlarning nisbiy zichligi asosan 0,82 dan 0,9 gacha. Ba’zan bu 
ko’rsatkichlardan kamrog’i yoki yuqorirog’i ham uchraydi.

---

Neftni qisqa fraktsiyalarini zichligi, ularning tarkibidagi uglevodorodlarning 
turiga bog’liqdir. Masalan, uglevodorodlarning molekulasida 6 ta uglerod atomi 
bo’lsa, (geksan, metilsiklopentan, siklogeksan va benzol), ular 68,7° dan to 81 
0
C 
gacha qaynaydi, nisbiy zichligi 0,660, 0,749, 0,779 va 0,879.
Molekula massasi — moddaning eng asosiy fizikaviy — kimyoviy 
ko’rsatkichidir. Bu ko’rsatkich neft fraktsiyalarini tarkibiga kiruvchi moddalarning 
o’rtacha molekula massasini 
 
belgilab beradi. Bu ko’rsatkich neftni qayta ishlash 
uskunalarini hisoblashda muhim ahamiyatga ega. Bu ko’rsatkich yordamida 
neftning tarkibi to’g’risida tasavvurga ega bo’lamiz. Molekula massasi 
moddalarning qaynash haroratlari bilan bog’liq va bu ko’rsatkich neft 
mahsulotlarini bir qancha ko’rsatkichlarining tarkibiga kiradi. 
Molekula massasini bir necha usullar bilan aniqlanadi: krioskopik, 
ebulioskopik va ayrim vaqtlarda osmik usullari. Bulardan tashqari hisoblash orqali 
aniqlash usuli ham bor. Bularning ichida asosiy formula: