Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

 

1-jadval 

 O’zbekiston Respublikasida mehnat resurslari va aholining bandligi (2003-2012 yy.)* 

№  Ko’rsatkichlar 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 

2011 

2012 

1. 

Iqtisodiy 

faol 

aholi, ming kishi 

9621,2 

9945,5 

10224,0 

10492,5 

11299,2 

11603,1 

11929,5 

12286,6 

12541,5 

12850,1 

2. 

Shu jum.:ayollar 

4233,1 

4790,1 

4887,7 

5019,4 

5332,6 

5362,2 

5523,5 

5648,5 

5691,3 

5829,5 

3. 

Erkaklar 

5388,1 

5155,4 

5336,3 

5473,1 

5966,6 

6240,9 

6406,0 

6638,1 

6850,2 

7020,6 

4. 

Iqtisodiyotda 

band bo’lganlar  

9589,0 

9910,6 

10196,3 

10467,0 

10735,4 

11035,4 

11328,1 

11628,4 

11919,1 

12223,8 

5. 

Shu jum.:ayollar 

4214,9 

4768,7 

4871,5 

5003,6 

5017,1 

5057,1 

5200,3 

5295,1 

5416,6 

5554,1 

6. 

Erkaklar 

5374,1 

5141,9 

5324,8 

5463,4 

5718,3 

5978,3 

6127,8 

6333,3 

6502,5 

6669,7 

*

 O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi. Yillik statistik to’plam to’plam materiallari.Toshkent 2013 yil   

 

 

---

 

 

201 

 

2.Mehnat resurslaridan foydalanishning samaradorligi tabiiy,  xususan,  yerning umumdorligi 

va  ob-havo  iqlim  sharoitlariga  bog’liq.  Chunki  iqlim  tez  o’zgarib  turganligi  uchun  o’simlik  va 

hayvonotga qulay sharoit yaratish lozimdir; 

3.Ko’p xodimlarning bir qancha mehnat vazifalarini bajarishi. Bunday aralashishning zarurligi 

ish  turining  ko’pligi    va    bajarish  muddatining  mavsumiyligidan  kelib  chiqadi.  Qishloq  xo’jaligi 

xodimi alohida texnologik operasiyalarni bajarishga ixtisoslashgan tor malakali bo’lmasligi kerak. 

Qishloq  xo’jaligi  xodimi  ma’lum  turdagi  pirovard  mahsulot  yetishtirishga  keng  ixtisoslashgan 

bo’lishi kerak; 

4.Ishlab chiqarish jarayonida yer, mollar va boshqa resurslarning mustaqil emasligi. Pirovard 

mahsulot  natijasiga  iqtisodiy  javobgarligini  ta’minlash  uchun  xodimlarga  umumiy  yerlarni  emas, 

balki aniq dalalarni, butun hayvonlarni emas, balki aniq mollar bosh sonini berkitib qo’yish lozimdir; 

5.Mehnat  jarayonlarining  o’z-o’zini  boshqarishi.  Biologik  ishlab  chiqarish  vositalaridan 

foydalanish,  qishloq  xo’jaligida,  ayniqsa  o’simlikchilikda  biologik  jarayonda  sharoitlar  tez-tez 

o’zgarib turadi, shuning uchun bu yerda chetdan turib boshqarish imkoniyati ancha chegaralangan; 

6.Xodimlar  daromadining  o’simlikchilikda  va    chorvachilikda    pirovard  iqtisodiy  natijalarga 

bog’liqligi.  Bu  bog’liqlik  mehnat  operasiyalarini  bajarish  paytida  xodimdan  texnologik  talablarga 

rioya qilishda o’zini qattiq nazorat qilishning bevosita sharti bo’lib hisoblanadi; 

7.Xodimlar  daromadining  faqat  ijtimoiy  xo’jalikda  emas,  balkiy  dehqon  xo’jaligida  ham 

yaratilishi. Samarali qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi uning mehnat resurslari bilan me’yor bo’yicha 

ta’minlashishiga bog’liq. Ish kuchi bilan yetarlicha ta’minlanmasligi ishlab chiqarish texnologiyasiga 

rioya  qilinmaslikka,  pirovard  natijada  mahsulotni  yetarlicha  olinmasligiga  olib  keladi.  Mehnat 

resurslari bilan me’yordan yuqori darajada ta’minlanganlik esa ish kuchidan kamunum foydalanishga 

va mehnat unumdorligining pasayishiga olib keladi. 

Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishning ish kuchi bilan ta’minlanishi, mehnat bilan ta’minlanish 

koeffisenti va mehnat  bilan  ta’minlanish  salmog’i ko’rsatkichlari bilan xarakterlanishi mumkin. 

Mehnat  bilan  ta’minlanish  koeffisiyenti  (MBTK)  mavjud  mehnat  resurslari  miqdorini  (xodim, 

kishi/soat) unga bo’lgan me’yoriy talabga  (MMR) bo’lib topiladi.