Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

Birinchidan,

 qishloq mehnatkashlarining ishlab chiqarish vositalaridan va o’z mehnatlarining 

natijalaridan, ularni sotishdan keladigan foydadan uzoqlashuvi. Bu esa ish kuchining ishlab chiqarish 

vositalari  bilan  qo’shilishi  munosabatini  xodim  bilan  davlat  o’rtasidagi  tovar  aloqasi  shaklida 

ko’rsatadi. 

Bozor munosabatlariga o’tish bilan tovar ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy alohidaligi darajasi 

keskin o’sadi; xo’jalik faoliyati va ish o’rnini tanlashdagi muqobillikning kengayishi, xo’jalik yuritish 

shakllari va mehnat haqi, shuningdek regionlar o’rtasidagi farq qiluvchi qishloq xo’jaligi korxonalari 

o’rtasida ish kuchi aralashib ketishining kuchayishisiz sodir bo’lmaydi. 

Ikkinchidan

, ish kuchini takror ishlab chiqarishda qiymat qonunining tan olinmasligi, xodimlar 

malakasi va ular bajarayotgan ishning murakkabligini hisobga olmaslik, ish haqi miqdori bilan ish 

kuchining qiymatini qoplash uchun talab qilingan xarajatlar o’rtasidagi uzilishga olib keldi. Bozor 

sharoitida  malakali  ish  kuchini  jalb  qilish  uchun  raqobat  rivojlanishi  bilan  qishloqda  mehnat 

munosabatlari sohasida qiymat qonunining, talab va taklif qonunining roli oshib boradi. 

Uchinchidan,

  mehnatning  bozor    orqali  jamiyat  tomonidan  tan  olinish  mexanizmi xodimlar 

o’rtasida  yaxshi  mehnat  sharoiti  va  yaxshi  haq  to’laydigan  joyga  bellashuvni  amalga  oshirishga 

imkoniyat beradi. 

Ish kuchi bozori - bu mazmuniga ko’ra ish kuchining harakat formasidir. Mehnat bozorining 

rivojlanishi  ish  kuchiga  to’laqonli  haq  to’lashni  ta’minlaydi;  ish  kuchi  sifatini  oshirishni, 

tashabbuskorlikni, tadbirkorlikni rag’batlantiradi; uning yuqori harakatchanligini ta’minlaydi. Bular 

hammasi  o’z  o’zidan  iqtisodiyotni  va  fan-texnika  taraqqiyotini  tezlashtirishga  xizmat  qiladi. 

Mulkning va xo’jalik yuritishning turli tuman shakllariga o’tish sharoitida, nafaqat aniq ish o’rnini 

tanlash  erkinligini kengaytiradi, balki har bir kishiga o’z ish kuchini qo’llashga: dehqon xo’jaligida 

ishlash,  yollanma  mehnat,  davlat  yoki  kooperativ  korxonalarda  ishlashiga  erkinlikni  kengaytiradi. 

Yashash joyini tanlashdagi erkinlik ham kengayadi. Shu bilan birga bozor munosabatlari sharoitida 

aniq ish joyi hyech kimga kafolat qilinmaydi.  

Ish kuchi bozori ko’p hollarda qishloq xo’jaligining davlat sektori bo’lmagan bo’g’inlarida - 

dehqon xo’jaligida, shirkat xo’jaliklarida aksiyador korxona va jamiyatlarda, aralash korxonalarda 

namoyon bo’ladi. Shu bilan birga ish kuchi bozori davlatning faol tartibga solishiga tayanadi, ya’ni 

vaqtincha band bo’lmaganlarga moddiy yordam, kadrlarni qayta tayyorlash tizimlarini tashkil qilish, 

aholini bir joydan boshqa joyga ko’chirish va boshqalar orqali amalga oshiriladi.