Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

11.2.25. “Tarixi salotini Mang’itiya” 
“Tarixi salotini Mang’itiya” (“Mang’it sultonlarining tarixi”) asari buxorolik 
mashh’ur tarixchi olim va shoir Mirzo Abduazim Somiy Bwstoniy (1838/39-1914 
yildan keyin) qalamiga mansubdir. 
Bwlg’usi tarixchi boshlang’ich malumotni ona yurti Bwston qishlog’ida, 
Buxoroning shimolida, undan 40 km narida olgan, swngra Buxoro madrasalaridan 
birida wqigan, dastlab viloyat h’ukmdorlari qwlida kotib, amir Muzaffar taxtga 
wtirgandan keyin uning shaxsiy kotibi, munshiysi bwlib xizmat qilgan. Amir 
Abdulah’ad h’ukmronligi (1885-1910 yy.)ning swnggida 1898 ёki 1899 yilda 
podshoh’likka qarshi fikrlari uchun saroydan chetlatilib, umrining oxirini 
nochorlikda kechirgan. 
 
Somiy bir necha adabiy va tarixiy asar ёzib qoldirgan. “Mirot ul-h’aёl” 
(“Xaёl kwzgusi”), “İnsho”, “Tuh’fayi shoh’iy” (“Podshoh’ning tuh’fa”), “Tarixi 
salotini Mang’itiya” shular jumlasidandir. Bularning ichida tarix ilmi uchun eng 
muh’imi swnggi ikki asardir. 
 
1900-1902 yillar orasida ёzilgan “Tuh’fayi shoh’iy” va 1907 yili ёzib 
tamomlangan “Tarixi salotini Mang’itiya” bir davr, Buxoro xonligining amir 
Muzaffar davridagi tarixga bag’ishlangan. Biroq ular malum darajada bir-biridan 
farq qiladi. Masalan, “Tuh’fayi shoh’iy” twlaroq, lekin oliy h’ukmdorni kwklarga 
kwtarib maqtash, panegrik ruh’ida bitilgan.  
“Tarixi salotini Mang’itiya” esa nisbatan xolisona ёzilgan. Asarning ilmiy 
ah’amiyati shundaki, unda Buxoro amirligining Wrta Osiёning Rossiya tarafidan 
bosib olinishi arafasidagi iqtisodiy va siёsiy ah’voli, shuningdek, Buxoro-Rossiya 
munosabatlari birmuncha keng ёritilgan. Kitobning qwlёzma nusxalari kwp. Uning 
Wzbekistonlik olima L.M.Epifanova tomonidan qilingan ruscha tarjimasi, 
swzboshi va zarur izoh’lari bilan birga, 1962 yili, Moskvada chop etilgan.