Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

 
11.2.23. “Muntaxab ut-tavorix” 
“Muntaxab ut-tavorix” (“Saylanma tarix”) asarining muallifi qwqonlik yirik 
tarixchi olim Hakimxon twradir (taxm.1802-vafot etgan yili maxlum emas). Ota 
tarafidan naqshbandiya tariqatining yirik namoёndalaridan biri, yirik iloh’iёt olimi 
Mah’dumi Azam Kosoniy (1461/62-1542/43 yy.)ning avlodi, ona tarafidan Qwqon 
xoni Norbwtaxon (1770-1800 yy.)ning nabirasidir.  
Otasi sayyid Masumxon twra Umarxon davri (1809-1822 yy.)da va 
Muh’ammad Alixon h’ukmronligi (1822-1842 yy.)ning dastlabki yillarida 
xonlikning shayxulislomi lavozimini egallab turgan. Hakimxon twra Muh’ammad 
Alixon h’ukmronligiavvalida Namangan, Twraqwrg’on va Kosonsoyda h’okim 
bwlgan. Lekin kwp wtmay otasi h’am, wzi h’am xonning g’azabiga duchor bwlib, 
egallab turgan lavozimlaridan bwshatilganlar va h’aj marosimini ado etish uchun 
Arabistonga jwnatib yuborilgan. Otasi ywlda, Mozori sharifda 1834 yili vafot 
etgan. Hakimxon twra esa kwp mashaqqatlar chekib, etti yildan keyin Rossiya, 
Turkiya, İroq, Suriya va Falastin orqali Mkkaga etib bordi. Wshanda 1834 yili u 
Orenburgda podshoh’ Aleksandr 1 bilan uchrashish sharafiga muyassar bwlgan. 
Hakimxon twra Makka va Madina ziёratidan qaytgach, 1828 yili, Muh’ammad 
Alixondan chwchib Qwqonga bormadi va qolgan umrini Kitobda kechirdi. 
Wzining ёzishicha, Kitobda uning qarindoshlari va ozmi-kwpmi er-suvi bwlgan. 
Hakimxon twra yirik tarixnavis olim bwlib, wzining “Muntaxab ut-tavorix” 
asarini 1843 yilning 29 may kuni ёzib tamomlangan. 
“Muntaxab ut-tavorix”da qadimiy zamonlar, islomiyatdan avval wtgan 
payg’ambarlar, qadimgi Eron podshoh’lari, Xitoy va Evropaning qadimiy 
podshoh’lari, xalifayi Roshidindan to Movarounnah’rning Mang’it va Ming 
sulolasidan chiqqan oliy h’ukmdorlar zamonigacha kechgan tarixi baёn etiladi. 
Asarda Qwqon xonligining xonlik asoschisi Shoh’ruh’xon(1709-1721 
yy.)ning wg’li va toj-taxt vorisi Abdurah’imxon (1721-1724 yy.) zamonidan to 
Norbwtaxon, Olimxon va Umarxon davri tarixi yaxshi ёritilgan. Ayniqsa, 
Norbwtaxon, Olimxon va Umarxon davri yaxshi ёritilgan. Asarda muallifning 
Rossiya, Turkiya, İroq, Shom (Suriya) va boshqa mamlakatlarga qilgan saёh’ati 
chog’ida olgan taassurotlari va wsha mamlakat xalqlarining ijtimoiy-siёsiy h’aёti, 
tarixi va h’aёt tarzi h’aqida keltirgan maxlumotlari h’am diqqatga sazovordir. 
“Muntaxab ut-tavorix”ning qwlёzma nusxalari kam. Uning Dushanbeda, 
Tojikistonda A.A.Semenovning uy muzeyida saqlanaёtgan forscha fotonusxasini 
Ah’ror Muxtorov 1983 yili ikki kitob h’olida  chop etdi. Asarning wzbekcha 
nusxasi h’am bwlib, h’ozirda WzR FA Sharqshunoslik instituti xazinasida (raqami 
№ 594) saqlanmoqda.