Mg’T-17/1 talabasi Berkinov Oybek Seminar mavzusi

2.6.Kishilik jamiyatida katta ijobiy ahamiyatga ega bo`lgan qanday g`oya va mafkuralarni bilasiz?
LIBERALIZM (lot. liberalis — erkinlik) — ijtimoiy hayotning barcha sohalarida erkinlik ustuvor bo’lishini, jamiyatning evolyutsion rivojlanish yo’lini e’tirof etuvchi va asoslovchi nazriya, amaliyot, ijtimoiy-siyosiy va mafkuraviy oqim. Liberalizm g’oyasi, o’zining ma’no-moxiyatiga ko’ra, murosa falsafasi bo’lib, volyuntarizm, subyektivizm, dogmatizm, radikalizm va absolyutizmning har qanday ko’rinishlarini rad qiladi. Shaxs manfaatlari, huquq va erkinliklarining ustuvorligi, umuminsoniy axloqiy qadriyatlar va milliy ma’naviy asoslarga tayanish, g’oyalar erkishshgi tamoyillarining tarixiy taraqqiyotga mos o’zgarishni ijtimoiy-siyosiy tizimda keskin ziddiyatga bormaslik liberalizmga xos xususiyatlardir.
GUMANIZM (lot. humanus — insoniylik) — 1) Yevropa madaniyati taraqqiyotidagi muayyan tarixiy bosqich (Uyg’onish davri)ga xos falsafiy-amaliy tafakkur tarzi; 2) borliqqa munosabat va uni idrok etish tizimi. 14-16-asrlardagi Yevropa Renes-sansi cherkov aqidalarining inson ruxi ustidan mutlaq hukmronligiga qarshi vujudga kelgan harakat bo’lib, tafakkurda gumanizm shaklida namoyon bo’dtsi. Gumanizm Avgustin rad etgan «insoniy o’lchamlarga binoan yashash»ni himoya qildi, uni Tangri irodasiga zid emas, balki muvofiq deb baholadi. Aksariyat Yevropa olimlari gumanizmning «antropotsentrizm» (borliq moxiyatining asosiga inson irodasini qo’yish) g’oyasiga tayanishini e’tirof etadilar. Gumanizm rivojini tadqiqotchilar turli bosqichlarga ajratadilar: 1) ilk gumanizm – 14-asrning 30-90 yillari; 2) gumanizmning yuksalishi – 14 asrning 1 yarmi; 3) bevosita gumanistik talqindagi neoplatonizmning tarkib togshshi — 15-arsning II yarmidan 16-a. boshlarigacha; 4) Gumanizm g’oyalari mazmunidan chekinishlar va gumanizm harakatining so’nishi 16-asrning 2-yarmi. Ilk gumanistlar insonning hayotiy ehtiyojlariga e’tiborni qaratib, insonni borliq markaziga qo’ydilar. Bu davrda inson haqidagi ilmlarga, ayniqsa, she’riyat va axloq ilmiga qiziqish kuchaydi. Qadimiy Yunoniston va Rim allomalari yaratgan merosni jiddiy o’rganish keng tus oldi.