Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

13.2.Mehnatni ilmiy tashkil etish bo’yicha tadbirlarni
iqtisodiy samaradorligini aniqlash

Mehnatni ilmiy tashkil etish bo‘yicha tadbirlarni joriy qilishdan maqsad avval ishchilar mehnatini yangilashtirish, ularning ish qobiliyatini samarali bo‘lib, shuningdek mahsulot mehnat sig‘imini kamaytirish asosida yuqori mehnat unumdorligiga erishishdan iboratdir.

Mehnatni ilmiy tashkil qilish tadbirlarining iqtisodiy samaradorligi – bu mehnatni ilmiy tashkil etish bo‘yicha rejalashtirilgan ishlar natijasi, ya’ni erishilgan iqtisodiy samaradorlikning jonli va o‘tmishdan mehnatga nisbatidir.
Ishchi kuchidan samarali, oqilona foydalanish hamda mehnat unumdorligini oshirish asosida mehnatni ilmiy tashkil qilishning tadbirlarini joriy qilish bo‘yicha erishilgan iqtisodiy samaradorlikni uch bosqichda olib boriladi.
Birinchi bosqichda joriy qilingan turli tadbirlar natijasida sarflanadigan mehnat sig‘imi bo‘yicha iqtisod hisoblanadi va ushbu iqtisod hisobiga ishchilar soni bo‘yicha tejash imkoniyati hisoblanadi. Uni quyidagi formula asosida aniqlash mumkin:
I_s= _(7.1)
Bu yerda:
I_s – rejalashtirilayotgan yilda, joriy qilingan mehnatni ilmiy tashkil qilish tadbirlari natijasida, ishchilar soni bo‘yicha tejash imkoniyati, kishi;
T_n – mahsulot mehnat sig‘imining tejalishi, norma, soat;
f – rejalashtirilayotgan yildagi bir ishchining samarali ish vaqti fondi, soat;
k – rejalashtirilayotgan yilda ishchilar tomonidan mahsulot ishlab chiqarish protsesslarini bajarish koeffitsienti.

Har bir tadbir bo‘yicha ishchilar soni iqtisodi (tejami) quyidagi tartiblarda, formulalardan foydalanish mumkin.

Mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini bajarish foizining hamda xizmat ko‘rsatish zonalarining kengayishi hisobiga ishchilar soni bo‘yicha iqtisod quyidagicha aniqlanadi:
I_s=
Bu yerda: