Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

53-MAVZU
TOVUSH MANBALARI VA UNI QABUL QILGICHLAR
Tovush qanday hosil qilinishini o‘rganish uchun quyidagi tajribani 
o‘tkazaylik (119-rasm). Chizg‘ichni olib, parta chetiga uchini uzun qilib 
chiqargan holda qo‘yaylik. Qolgan 
qismini rasmda ko‘rsatilganidek qo‘l 
bilan bosib ushlaylik. Uzun uchidan 
pastga bosib qo‘yib yubor sak, chizg‘ich 
uchi tebrana boshla 
ganini ko‘ramiz. 
Bunda tovush chiqadimi? Chizg‘ich 
119-rasm.

---

159
uchini parta ustiga surib tajribani takror laymiz. Bunda tovush eshitiladi. 
Chiz 
g‘ichning tebranuvchi qismini kamaytirib borilsa, tovush aniqroq 
eshitila bosh laydi.
Demak, tovush chiqaruvchi barcha man ba larda nimadir tebranar ekan. 
Haqiqatan ham, radiokarnayni 120-rasmda ko‘rsatilga 
nidek qo‘yib, ustiga 
kichik  yengil  po‘kak  parchalarini  yoki  o‘yin choq  to‘pponchaning  plastmassa 
shar cha-o‘qlarini qo‘ysak, tovush chiqa yotganda sakrab turganligini ko‘ramiz.
Nima sababdan uzun chizg‘ich tebranib turgan da biz uning tovushini 
eshitmadik? Buni tushun 
tirish uchun tebranishni xarakterlaydigan 
tushuncha va kattaliklarni kiritaylik.
1.  Har qanday takrorlanuvchi harakatga tebran ma  harakat  deyi-