Mexanik harakat haqida

18­§. JISMLARNING O‘ZARO TA’SIRI. KUCH

Jismlarning o‘zaro ta’siri

Tinch turgan jism boshqa jismlar bilan o‘zaro ta’sirlashishi natijasida harakatga kelishi mumkin. Harakatlanayotgan jism esa bunday ta’sir natijasi- da tezligini yoki harakat yo‘nalishini o‘zgartiradi.
55­rasm. Magnit va

Tajriba. Ustiga temir bo‘lagi qo‘yilgan po‘kak-
temirning o‘zaro ta’siri

ni idishdagi suv yuziga qo‘ying. Agar suv yuzidagi temirga magnit yaqin- lashtirilsa, po‘kak ustidagi temir bilan birga magnit tomon suza boshlaydi (55-rasm). Temir bo‘lagining harakatiga sabab, uning magnit bilan o‘zaro ta’sirlashuvidir. Qo‘lingizdagi koptokchani tik yuqoriga otsangiz, u yuqo- riga υ_o boshlang‘ich tezlik bilan harakatlana boshlaydi. Bunda koptokcha- ga siz ta’sir etdingiz. Yuqoriga ko‘tarilgan sari Yerning tortishi ta’sirida

koptokchaning tezligi kamaya boradi. U ma’lum balandlikka ko‘tarilganida, tezligi nolga teng bo‘lib to‘xtaydi va so‘ngra pastga qarab tusha boshlaydi. Stol ustida tinch turgan sharchani turtib yuborsangiz, u joyidan qo‘zg‘aladi. U harakatga keladi, lekin sharcha va stol sirtining ishqalanishi ta’sirida sharchaning harakati sekinlashib boradi va to‘xtaydi.