Мевачилик ва сабзавотчилик

Nazorat savollari:
1. Yopiq (himoyalangan) maydon aholini yil davomida (uzluksiz) yangi sabzavot bilan tahminlash manbai ekanligiga aniq misollar keltiring. Iqtisodiy samaradorligini raqamlar bilan isbotlang.
2. Yopiq maydonni isitishning arzon usullari va manbalari haqida gapiring.
3. Issiqxona va ko‘chatxonalar tuprog’ini zararsizlantirish-ning qo‘lay va arzon hamda samarali usullarini qayt eting.
4.Sabzavot ekinlarining sog’lom, standart ko‘chatlarini etishtirishning asosiy tadbirlarini tahriflang.
5. Plyonka ostida ertagi sabzavotlar olishda nav, relg’ef, ekish muddati, parvarishlash usullarining o‘rnini belgilang.


Himoyalangan joylarda sabzavot ko‘chatlarini etishtirish usullari
Reja:

1. 
   Ko‘chat etishtirishning ahamiyati, uni afzalligi va kamchiliklari.
   
2. 
   Pikirovka va uni o‘tkazish texnologiyasi.
   
3. 
   Himoyalangan joylarda sabzavotlarni etishtirishda asosiy hayotiy omillari
   

Tayanch iboralar: Almashlab ekish, takroriy, zichlashtiruvchi, ko’chat o’tqazish, tup qalinligi, oziqlanish maydoni, sug’orish rejimi, rejalashtirilgan hosildorlik bo’yicha, azot, fosfor, kaliy o’g’itlari me’yorlarini belgilash, parvarishlash tadbirlari, mul’chalash.



1. Ko‘chat etishtirishning ahamiyati, uni afzalligi va kamchiliklari.
Ko‘chat-doimiy o‘sish joyiga (dalaga) ko‘chirib o‘tkazishga mo‘ljallangan, hosil (meva) organlari hali shakllanmagan yosh o‘simlikdir. Ko‘chat issiqlik rejimi uni dalaga o‘tkazish imkonini berishga qadar himoyalangan yerda o‘stiriladi.
Ko‘chat usuli - bu o‘stirishning maxsus usuli bo‘lib, unda o‘simlik avval maxsus ajratilgan joyda o‘stirilib, so‘ngra dalaga yoki himoyalangan yerga ekiladi.
Respublikamizda sabzavot ekinlari dalasining yarmiga va himoyalangan yerlarga to‘liq ko‘chat o‘tqaziladi. Ko‘chat usul bir qancha afzalliklarga ega:
Birinchidan: Ko‘chat rivojlanishda dala o‘simligidan 30-40 kun o‘zib ketib, erta hosil etishtirish imkonini beradi.
Ikkinchidan: Ko‘chat evaziga issiqsevar sabzavot ekinlarini (pomidorni) mo‘htadil iqlim sharoitida o‘stirish mumkin. Bunday oddiy holatda pishmay qoladi.
Uchinchidan: Kasallik va zararkunandalarga qarshi kurashni ko‘chat usulda oson tashkil etish mumkin.
To‘rtinchidan: Urug’ (3-7 barovar bevosita dalaga ekishga nisbatan) tejaladi va yagonalash, qatqaloq, begona o‘tlarga qarshi kurashishlarga hojat qolmaydi.
O‘zbekistonda ko‘chat usuli o‘simlikni o‘stirish davrining qisqarishi tufayli oqbosh karamni bir joyda ikki marta, pomidor tezpishar navlarini esa takroriy ekin sifatida etishtirishga imkoniyat beradi.
Ammo ko‘chat o‘stirish inshootlarini qurish va o‘stirishga aloqador ko‘p mehnat xarajatlarini talab etadi. 1000 dona ko‘chat tannarxi juda yuqori: ko‘chatxonalarda 2-3 so‘m, isitilgan yerda 3-5 so‘m, issiqxonalarda 6-10 so‘m, parniklarda 15-20 so‘mni tashkil etmoqda. Ko‘chatni dalaga o‘tkazishda ildiz sistemasining kuchli zararlanishi uning o‘sishi hamda rivojlanishiga salbiy tahsir etadi. Bunday holda o‘simlikning nisbatan chuqur bo‘lmagan ildiz sistemasi o‘q ildizsiz rivojlanadi, bunda o‘simlikning noqulay sharoit va kasalliklar, ayniqsa viruslarga chidimligiga qaramay ko‘chat usuli iqtisodiy jihatdan o‘zini oqlaydi, sabzavotchilikda keng qo‘llaniladi. Ayrim hollarda esa bu usulsiz ish yurmaydi. O‘stirishning ko‘chatli yoki ko‘chatsiz usulini, ko‘chat etishtirish usul va texnologiyasini mulohazali tanlash sabzavotchilik iqtisodiyotida muhim ahamiyatga ega.