Мевачилик ва сабзавотчилик

Bodring va sabzavot qovoqchalar biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi
Reja:

1. Bodring va sabzavot qovoqchalarining ahamiyati, tarqalish tarihi.

2. Bodring va sabzavot qovoqchalarining biologik asoslari va tumanlashtirilgan navlari.
3. Bodringni va sabzavot qovoqchalarining etishtirish texnologiyasi.

Tayanch iboralar: Farmon, qarorlar chora-tadbirlar, sabzavot turlari, innovatsiya, kartoshka, poliz ekinlari, sug’orish, sabzavotlarni xosildorligi, duragay, ko’chat, samaradorlik, foyda, yangi texnollogiya.




1. Bodring va sabzavot qovoqchalarining ahamiyati, tarqalish tarihi.
Bodring ommabop sabzavot ekini bo‘lib, keng tarqalgan. Uning pishmagan barra mevalari yangiligicha, tuzlangan, konservalangan holda istehmol qilinib, oziq-ovqatga lazzat kirituvchi, uning hazm bo‘lishiga yordamlashuvchi masalliq hisoblanadi. Uning biokimyoviy tarkibi: 95,0-96,0 % suv, 4,0-4,5 % quruq modda bo‘lib, 0,8-1,0 % oqsil, 0,10-0,11 % moylar, 1,5-2,5 % qand, 0,7-0,8 % kletchatka, 0,4-0,5 % kul, 8-28 mg.% «S» vitamini, 0,03-0,2 mg.% dan A, V₁, V₂, RR vitaminlarini saqlaydi. Kulida ko‘p miqdorda kaliy, fosfor va kalg’tsiy mavjud. Bundan tashqari bodring tarkibida har xil mikroelementlar, mineral tuzlar va fermentlar saqlab, moddalar almashinuvini yaxshilashda, betaraflashtirishda muhim vositadir. Qandli diabet kasaliga chalingan kishilar ovqatlanishida almashinmaydigan parhez mahsulotlardan biri.
Noqulay sharoitda (tuproq yoki havoda nam yetishmaganda) bodring mevalarida tahir modda – kukurbitatsin glyukozidi hosil bo‘lib, achchiq maza beradi.
Tarqalishi. Bodring ekinining vatani – Hindiston va Hindi-Xitoyning sernam tropik rayonlari hisoblanadi. U joylarda eramizgacha bodring madaniy holda foydalanilib, keyinchalik boshqa mamlakatlarga tarqalgan. Rossiyada bodring VIII-IX asrlarda mahlum bo‘lgan bo‘lsa, XVI asrda u Yevropa va Amerikada keng tarqalgan.
Bodring janub o‘simligi uchun issiqqa talabchan. Lekin, o‘suv davri qisqa bo‘lganligi sababli u nihoyatda keng – to 63⁰ shimoliy kenglikkacha tarqalgan. U sovuqdan himoyalangan tuproqda qutb doirasi ortida ham o‘stiriladi.
Bodring Yaponiya, Xitoy, Hindiston, Osiyo va AQSH da ko‘p, Yevropa mamlakatlarida esa kamroq tarqalgan. Dunyoda 2,4 mln. gektar maydonga ekilib, 41,5 mln. tonna yalpi hosil, shuning 26,5 mln. tonnasi Xitoyda yetishtiriladi. Mustaqil Hamdo‘stlik Davlatlarida bodring ekin maydoni 200 ming gektar bo‘lib, karam va pomidordan so‘nggi uchinchi o‘rinni egallaydi. O‘zbekistonda esa 8-10 ming gektardan ziyod maydonga ekiladi va yetakchi o‘rinda turadi.