Metrologiya va standartlashtirish

3- TOPSHIRIQ

SHPONKALI BIRIKMALARNING QO’YIM VA O’TKAZISHLARI

prizma, segment va pona shponkalar bilan sodir bo’ladigan birikmalar standartlashtirilgan. Bularning ichida mashinasozlikda eng ko’p tarqalgani prizma shponkali birikmalardir. Ular o’lchamlarining chegaraviy og’ishlari ST SEV 189-75 va ST SEV 57-73 standartlar bo’yicha normallashtirilgan. Shponkali birikmalar birikish tabiatiga qarab 3 turga bo’linadi: erkin, normal, zich.

Sanoatda 3 xil: A,V,S prizma shponkalar ishlab chiqariladi. Ularning shartli belgilari: A-shponka bxhxl ST SEV 189-75; V-shponka bxhxl ST SEV 189-75; S-shponka bxhxl ST SEV 189-75 bu yerda b, h, l,- mos ravishda shponka eni, balandligi, uzunligining nominal o’lchamlari.

Shponka eni bo’yicha val bilan qo’zg’almas, vtulka bilan esa qo’zg’aluvchan o’tqazishlar yordamida birikadi. Taranglik shponkani ishlatilishi davomida qo’zg’almaslik, oraliq esa ariqcha sirt yuzalarining shakl va joylashish og’ishlarini qoplash uchun zarur. Prizma shponka bilanhosil bo’ladigan birikmalarning o’tkazish o’lchamlari, chegaraviy og’ishlari va qo’yim maydonlari 3.4 jadvalda keltirilgan.

ST SEV 189-75 bo’yicha shponka sirtlarining va ularning val va vtulkadagi o’tirish joylarini g’adir-budirliklarini tavsiya etilgan qiymatlari 3.1 rasmda ko’rsatilgan.

1. Prizma shponka bilan hosil bo’lgan birikmaning nominal o’lchamlarini aniqladim va uning shartli belgilanishini yozdim.

2. Shponkali birikmalarning hamma elementlaridagi chegaraviy og’ishlarni va qo’yim maydonlarini aniqladim.

3. Shponkani eni "b" bo’yicha qo’yim maydonining grafik tasvirini qurdim.

4. Birikmaning yig’ma va detallashtirilgan eskizini chizdim.

Sinov daftarchasining tartib raqami 59 (oxirgi raqam-9, undanoldingisi-5, ularning yig’indisi juft son), qo’llanmadagi 3.1- jadvaldan topshiriqning boshlang’ich ma’lumotlarini aniqlaymiz: val va vtulkaning birikish diametri   212 mm; shponka turi "A", birikish xususiyati erkin.

1. Shponkali birikma elementlarining nominal o’lchamlarini 3.2-jadvaldan aniqlaymiz: (ST SEV 189-75):   212  mm uchun (200-230 oralikda) shponka eni b=50 mm, balanligi h=28 mm; ariqchaning chuqurligi valda t₁=17 mm vtulkada esa t₂=11.4 mm; doiraviylik radiusi (faska) r=Sx45=0.80 mm. Shponkaning uzunligi 100 mm uning vazifasiga va uzatayotgan burovchi momentiga nisbatan 63-250 mm oraliqdan olinadi. Bu topshiriqda kuch hisoblab topilmaganligi uchun uning miqdori tavsiya etilgan qatordan qabul qilingan: (3.2-jadval)

Shponkaning shartli belgilanishi:

Shponka V 8x7x63 ST SEV 189-75

2. 
   Normal birikma uchun 3.3 jadvaldan birikuvchi o’lchamlarning qo’yim maydonlarini aniqlaymiz:
   

Shponkaning eni uchun - h9; Valdagi ariqchaning eni uchun – N9; Vtulkadagi ariqchaning eni uchun –Js9.

3.4-jadvaldan esa birikmaydigan o’lchamlarning qo’yim maydonlarini aniqlaymiz:

Shponkaning balandligi – h11; Shponkaning uzunligi – h14; Valdagi shponka uchun ariqchaning uzunligi - H15.

Val va teshik sistemasi bo’yicha ilovadagi jadvaldan (ST SEV 144-75) o’lchamlarning chegaraviy og’ishlarini aniqmaymiz: 50h9(0; -74); 50N9(0; -74); 50Js9(37; -37); 28h11(0;-130); 100h14(+740); 100H15(+1400)

Chizmada ko’rsatiladigan val (t₁) va vtulkadagi (d+t₂) ariqchalar o’lchamlarining og’ishlarini aniqlaymiz: Shponkaning balandligi h=28 mm bo’lganda 3.4-jadvaldan 6-18 mm oraliqda: t₁=17^+0,2 va d+t₂=223.4^+0,2.

2. 
   Shponkaning eni "v" bo’yicha qo’yim maydonini grafik tasvirini quramiz:
   

2. 
   Birikmaning yig’ma va detallashtirilgan eskizini chizamiz (3.3-rasm):