34
;
42
.
1
1
10
4
.
18
1
)
(
0
1
1
2
C
n
x
xi
n
i
n
i
45
.
0
10
42
.
1
n
x
haroratning chinakam qiymati etib
x
ni ya‘ni 32,6
°C
ni qabul qilishimiz mumkin.
Ushbu
qiymatni ishonchliligini baholash uchun extimolni ishonchliligini R=0,997 deb qabul qilib…
jadvaldan z=3,00 ni ankilaymiz.
3.
Z σ qiymatini topamiz
С
х
0
35
,
1
45
,
0
3
x
u
=
32,6 ± 1,35
°C
6. O‘lchash xatoliklarni hisobga olish
O‘lchamlarni universal o‘lchash asboblari bilan o‘lchashda xatoliklar
normal taksimlanish
qonuni asosida taksimlaniladi. SHunga kura o‘lchash aniqligini baholashda metrologik
xarakteristika ya‘ni o‘lchash vositalarini-ng chakka xatoligi (∆
ℓim
) qo‘llaniladi: ∆
ℓim
=3σ.
Universal o‘lchash asboblari bilan bir marta o‘lchangandagi natija, masalan val diametri
o‘lchash quyidagicha kayd kiladi: d = d
u
± ∆
ℓim.
Ko‘p marta takroriy o‘lchanganda, avvalo ultacha arifmetik o‘lcham
d
hisoblanib
topiladi,
sungra o‘lchash natijasi quyidagicha yoziladi.
N
im
d
d
Muntazam va tusodifiy xatoliklar mavjud bo‘lganda yigindi xatolik quyidagicha
aniqlanadi.
1
2
2
1
2
....
n
im
im
im
imмун
im
Bunda
imмун
-muntazam xatoliklarni algebraik yigindisi.
2
im
1
im
,
,…chakka tasodifiy xatoliklar.
7.O‘lchash asboblarini tanlash
O‘lchash vositalari tanlashda (masalan, o‘lchamlarini aniqlashda)
quyidagi qoidalarni
kuzda tutish lozim.
1)
o‘lchash vositasining aniqligi o‘lchanadigan parametrning ankiligiga nisbatan ancha
yuqori bo‘lishi kerak;
2)
o‘lchashdagi sarflanadigan mehnat va uning tannarxi mumkin kadar past bo‘lishi
lozim, bu esa yuqori mehnat unumdorligini ta‘minlaydi.
Ma‘lum o‘lchash vositasini tanlash ko‘p omillarga bog‘liq:
ishlab chiqarish masshtabiga;
35
qabul qilingan texnik-tashkiliy nazorat shakliga:
detall
konstruktsiyasiga;
tayyorlanish ankiligiga;
Texnologik jarayoni mukammallashgan nazorat operatsiyalarini uz ichiga olgan ko‘plab
ishlab chiqarishda yuqori unumli mexanizatsiyalashtirilgan va avtomatlashtirilgan o‘lchash va
nnazorat vositalardan foydalaniladi.
Seriyalab ishlab chiqaradigan mashinasozlik korxonalarida,
shuningdek, ta‘mirlash
zavodlarida va maxsus katta ta‘mirlash korxonalarida detallarni ishga yaroqliligini nazorat qilish
uchun sozlanmaydigan kalibrlar,
shablonlar, maxsus nazorat moslamalaridan foydalaniladi.
Donalab va kichik seriyadagi ishlab chiqarishlarda ta‘mirlash uchastkalarida asosiy
o‘lchash vositasi universal o‘lchash asboblaridir, chunki
maxsus nazorat vositalarini,
sozlanmaydigan chekli kalibrlarni qo‘llash iqtisodiy jixatdan foydasizdir. Bunda xildagi ishlab
chiqarishda yalpi nazorat qo‘llaniladi.
Ishlab chiqarishda ulchash vositasini tanlash bosh faktori asbobning ruxsat etilgan
metrologik xatosidir (∆
met
). Aniq o‘lchashda ∆
met
=0,25 (bunda T-detalning joizligi)
qilib aniqligi
unchalik katta bulmagan o‘lchashlarda esa ∆
met
=0,2T ga teng qilib olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: