“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”


O‘lchash natijasi aniqligini baholash



Download 3,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/239
Sana21.11.2022
Hajmi3,8 Mb.
#869341
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   239
Bog'liq
portal.guldu.uz-O`quv-uslubiy majmua

 
5.O‘lchash natijasi aniqligini baholash 
O‘lchash aniqligini baholashda extimoliy xatolikdan foydalaniladi. Buning uchun quyidagi 
formuladan foydalaniladi: 








n
i
х
x
xi
n
n
n
1
2
)
(
)
1
(
1


Misol.
O‘lchash aniqligini oshirish uchun harorat bir necha marta takror o‘lchangan. 
O‘lchash natijalari quyidagicha bo‘lgan 
№ 
Harorat, 
°C
№ 
Xarotar 

31 

31 

32 

32 

34 

33 

33 

35 

31 
10 
34 
Echish. 1. O‘lchash natijalarining urtacha arifmetik qiymati: 
.
6
,
32
10
34
....
32
31
1
0
1
С
xi
n
х
n
i









O‘rtacha kvadratik xato: 


34 
;
42
.
1
1
10
4
.
18
1
)
(
0
1
1
2
C
n
x
xi
n
i
n
i












45
.
0
10
42
.
1




n
x


haroratning chinakam qiymati etib 
x

ni ya‘ni 32,6
°C
ni qabul qilishimiz mumkin. Ushbu 
qiymatni ishonchliligini baholash uchun extimolni ishonchliligini R=0,997 deb qabul qilib… 
jadvaldan z=3,00 ni ankilaymiz. 
3.
Z σ qiymatini topamiz 
С
х
0
35
,
1
45
,
0
3






x
u
=
32,6 ± 1,35
°C
 
6. O‘lchash xatoliklarni hisobga olish 
O‘lchamlarni universal o‘lchash asboblari bilan o‘lchashda xatoliklar normal taksimlanish 
qonuni asosida taksimlaniladi. SHunga kura o‘lchash aniqligini baholashda metrologik
xarakteristika ya‘ni o‘lchash vositalarini-ng chakka xatoligi (∆
ℓim
) qo‘llaniladi: ∆
ℓim
=3σ. 
Universal o‘lchash asboblari bilan bir marta o‘lchangandagi natija, masalan val diametri 
o‘lchash quyidagicha kayd kiladi: d = d
u
± ∆
ℓim. 
Ko‘p marta takroriy o‘lchanganda, avvalo ultacha arifmetik o‘lcham 

d
hisoblanib topiladi
sungra o‘lchash natijasi quyidagicha yoziladi.
N
im
d
d





Muntazam va tusodifiy xatoliklar mavjud bo‘lganda yigindi xatolik quyidagicha 
aniqlanadi. 











1
2
2
1
2
....
n
im
im
im
imмун
im





Bunda 

imмун

-muntazam xatoliklarni algebraik yigindisi. 
2
im
1
im
,




,…chakka tasodifiy xatoliklar. 
 
7.O‘lchash asboblarini tanlash 
 
O‘lchash vositalari tanlashda (masalan, o‘lchamlarini aniqlashda) quyidagi qoidalarni 
kuzda tutish lozim. 
1)
o‘lchash vositasining aniqligi o‘lchanadigan parametrning ankiligiga nisbatan ancha 
yuqori bo‘lishi kerak; 
2)
o‘lchashdagi sarflanadigan mehnat va uning tannarxi mumkin kadar past bo‘lishi 
lozim, bu esa yuqori mehnat unumdorligini ta‘minlaydi.
Ma‘lum o‘lchash vositasini tanlash ko‘p omillarga bog‘liq: 

ishlab chiqarish masshtabiga; 


35 

qabul qilingan texnik-tashkiliy nazorat shakliga: 

detall konstruktsiyasiga

tayyorlanish ankiligiga; 
Texnologik jarayoni mukammallashgan nazorat operatsiyalarini uz ichiga olgan ko‘plab 
ishlab chiqarishda yuqori unumli mexanizatsiyalashtirilgan va avtomatlashtirilgan o‘lchash va 
nnazorat vositalardan foydalaniladi. 
Seriyalab ishlab chiqaradigan mashinasozlik korxonalarida, shuningdek, ta‘mirlash 
zavodlarida va maxsus katta ta‘mirlash korxonalarida detallarni ishga yaroqliligini nazorat qilish 
uchun sozlanmaydigan kalibrlar, shablonlar, maxsus nazorat moslamalaridan foydalaniladi. 
Donalab va kichik seriyadagi ishlab chiqarishlarda ta‘mirlash uchastkalarida asosiy 
o‘lchash vositasi universal o‘lchash asboblaridir, chunki maxsus nazorat vositalarini
sozlanmaydigan chekli kalibrlarni qo‘llash iqtisodiy jixatdan foydasizdir. Bunda xildagi ishlab 
chiqarishda yalpi nazorat qo‘llaniladi. 
Ishlab chiqarishda ulchash vositasini tanlash bosh faktori asbobning ruxsat etilgan 
metrologik xatosidir (∆
met
). Aniq o‘lchashda ∆
met
=0,25 (bunda T-detalning joizligi) qilib aniqligi 
unchalik katta bulmagan o‘lchashlarda esa ∆
met
=0,2T ga teng qilib olinadi. 

Download 3,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish