Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Mixail 
Abramovich 
Barg 
(1915-yil 
1-may, 
Satanov, 
Proskurovsk
uezdi, Podolsk gubemiyasi —1991-yil 21-may, Moskva) - rus tarixchisi, Buyuk
Britaniya tarixi va tarix fani metodologiyasi sohasida yirik mutaxassis, tarix fanlari
doktori (1958), professor (1960), Buyuk Britaniya qirollik akademiyasi a’zosi.
M.A.Barg tomonidan fanga tizimlar (sistemalar) va tuzilishilar (strukturalar),
tizimlar tarkiblari (podsistema) haqidagi tushunchalar kiritildi.
Mogilnitskiy Boris Georgiyevich (1929-yil 18-aprel, Kiyev - 2014-yil 9-iyul)
tarix fanlari doktori (1967), tarix fanining nazariy masalalariga oid bir qator
arsliklar («История истроичсской мисли XX века* (Вип.1. Томск, 2001.,
п-
2
. Томск, 2003 г., Вип.З. 2008) muallifi.
53

---

day bosqichlardan o ‘tganligini, qanday taraqqiyot darajasiga 
erishganligini va shu jarayonlardagi ishtirokini o'rganadi. Bunday 
yondashuv ijtimoiy tarix taraqqiyoti a n ’analariga yaqin tushuncha 
edi. Tarixchining diqqati nafaqat tarixiy shaxslar va takrorlanm as 
an iq tarixiy voqealarga qaratilgan, balki o ‘zaro m unosabatlarda- 
gi ijtimoiy tizim lar va a n ’analarga ham qaratilgan. Yuqorida aytib 
o ‘tilganidek, tarix tushunchasi haqida o‘ttizga yaqin yondashuv va 
tadqiq etish usullari mavjud. F ikrlarning bunday xilma-xilligi o‘z 
o 'rn id a tarixni tushunish va uni anglashda o'ziga xos m urakkab- 
liklarni keltirib chiqaradi. Tarixshunos N. D oroshenko tarix fani 
predm etini «tarixiy ongda o ‘z aksini topgan, turli tarixiy yo‘na- 
lishlarga asoslangan, turli tarixiy vazifalarni bajaruvchi odam - 
larning tarixiy turm ushidan tarkib topgan real qonuniy, tarixiy 
jarayon m uhim elem entlardan biri deb hisoblangan tizim* sifati­
da tushuntiradi.
Fransuz tarixchisi Lyusyen Fevr: «Tarix - narsalar va hodisa­
lar haqidagi em as, balki inson haqidagi, insonning o'tm ishi ha­
qidagi fandir. Birgini tarix mavjuddir, u ham bo‘lsa Inson tarixi- 
d ir va bu tarix keng m a’nodagi tarixdir», - degan fikrni bildirgan 
boMsa1, antik davr donishm andlaridan biri Sitseron: «Tarix -
davrlarning guvohi, haqiqat chirog'i, xotira hayoti, hayot m urab- 
biyi, qadim iylik xabarchisi*, — degan fikrini bayon qilgan2.
V. Ivanov esa «Tarix ommaviy hayot qonuniyatlarining konk- 
ret shakllarini o ‘rganishni predmet*, - deb hisoblaydi. B. Mogil-
1