"menejment va marketing" kafedrasi abduraxmanova komila kabulovna "menejer mehnatini tashkil etishda boshqaruvni

3-rasm. Menejerning mehnat resurslarini boshqarish sxemasi.
15
 
Menejer boshqaruv subyekti sifatida vaziyatni tahlil etish strategiyasini 
bashorat qila olishi va uni amalga oshirishni tashkil qilishi zarur. Ijrochilar esa, 
boshqaruv obyekti sifatida rahbarlar tomonidan qabul qilingan qarorlarni amalga 
oshirishlari kerak. Bunday holatda rahbar va ijrochilar oldida turli vazifalar turadi.
Shuning uchun obyekt va subyekt metodi nuqtai – nazaridan yagona va ayni 
bir xil tamoyillar qoʻllanilishi kerak. Boshqaruv maqsadlariga erishish darajasini 
aniqlovchi asosiy shartlarda professionalizm tashkil etishlik rahbarlik intizomi 
hisoblanadi. Rahbarlik iyerarxiyasi darajasi qanchalik yuqori boʻlsa, muammolar 
va ularni hal etish masʼuliyati, rahbarlar ish haqi ham shunchalik yuqori boʻladi. 
15
F.X.Nazarova, A.X.Nazirov, O.A.Saydaxmedov ―Personalni boshqarish‖. Oʻrta maxsus oʻquv yurtlarining 
iqtisodiyot yoʻnalishlari uchun oʻquv qoʻllanma, Toshkent – 2009. 226-bet 
Ixtiloflar, nizolarni hal qilish 
Motivatsiya 
Xodimlarni boshqarishdagi xarajatlar va ularning samaradorligini baholash 
Ma‘qul ish sharoiti va ijtimoiy-ruhiy muhit yaratish 
Kadrlarni lavozim va professional, ma‘muriy o‗sishini rejalashtirish 
Tanlov, ishga qabul va ishdan bo‗shatish 
Xodimlarni rejalashtirish 

---

13 
Menejment funksiyalari usuliga ko‘ra, menejerlar boshqalar ishini samarali 
va unumli muvofiqlashtirganligi tufayli, ular ma‘lum bir vazifalarni yoki 
funksiyalarni bajaradilar. XX asrning boshlarida fransuz biznesmeni Anri Fayol 
birinchi bo‘lib menejerlarning quyidagi 5 ta funksiyani bajarishlarini tasdiqladi: 
rejalashtirish, tashkil qilish, boshqarish, muvofiqlashtirish va nazorat qilish. 
Hozirgi kunga kelib bu funksiyalar 4taga ixchamlashtirildi, ya‘ni: rejalashtirish, 
tashkil qilish, boshqarish va nazorat qilish. Keling qisqa qilib har bir funksiyani 
ko‘zdan kechiramiz.
Tashkilotlar o‘zlarining bir qancha maqsadiga erishishi uchun mavjuddirlar, 
kimdir shu maqsadlarga erishish uchun uning yo‘lini topishi kerak. Menejerlar 
o‘sha shaxsdirlar. Menejerlar rejalashtirish bilan shug‘ullanganliklari bois, maqsad 
qo‘yadilar, maqsadga erishish uchun strategik yo‘llar barpo qiladilar, harakatlarni 
muvofiqlashtirish va birlashtirish uchun rejalarni rivojlantiradilar.
Menejerlar tashkilot maqsadlariga erishish uchun ishlarni tartibga keltirish 
va tuzishga ma‘suldirlar. Biz bu funksiyani tashkil qilish deb nomlaymiz.
Menejerlar tashkil qilayotgan paytlarida, ular qaysi masalalar bajarilishi 
kerakligini, kim ularni bajarishi kerakligini, vazifalar qay tarzda guruhlanishi 
kerakligini, kim kimga ma‘lumot berishini va qanday qarorlar qabul qilinishini 
aniqlaydilar.
Har bir tashkilotda odamlar bo‘ladi, menejerlik kasbi o‘z maqsadlariga 
erishish uchun odamlar bilan yoki ular orqali ishlashlari lozim. Bu – boshqarish 
funksiyasi. Menejerlar qo‘l ostidagilarni rag‘batlantirayotgan paytda, ishchi 
guruhining nizolarini hal qilishda yordam beradilar, odamlar va jamoa ishlashi 
uchun o‘z ta‘sirini ko‘rsatadilar, eng samarali kommunikatsiya yo‘lini tanlaydilar 
yoki qanday qilib bo‘lsa ham ishchilarning xulq-atvoridagi muammolarini hal 
qiladilar va ularga rahbarlik qiladilar.
Menejmentning so‘nggi funksiyasi bu nazorat qilish. Maqsadlar va rejalar 
qo‘yilganidan keyin (rejalashtirish), vazifalar va strukturali bitimlar 
belgilangandan so‘ng (tashkil qilish), va ishchilar – yollangan, o‘qitilgan va 
rag‘batlantirilganidan keyin (boshqarish), bu yerda ishlar reja bo‘yicha bo‘yicha 

---

14 
ketayotganiga taxlil kerak.
Maqsadlar amalga oshishi va muammolar yechilishi haqida kafolatga ega 
bo‘lish uchun menejerlar vazifalarni yaxshilab ko‘rib chiqishlari va ularga baho 
berishlari kerak. Joriy harakatlarni va qo‘yilgan maqsadlarni bir-birlari bilan 
taqqoslash zarur. Mabodo qo‘yilgan maqsadga erishilmasa, unda menejerning 
vazifasi zudlik bilan ishni qayta boshlashdir.
16
Menejerning boshqarish funksiyalari - koʻp qirrali tushuncha. Shu sababli 
ularni myhim belgilar boʻyicha turkumlarga ajratib oʻrganish zaruriyati tugʻiladi.