Меҳнат ҳуқуқининг предмети одамларнинг моддий

иш берувчи(
раҳбар)ваколатигатааллуқлибўлиб,бундаходимнингшахси,содирэтилган
интизомийножўяхатти-
ҳаракатнингоғирлигивабошқаэътиборгамоликҳолатларҳисобга
олинади.Меҳнат интизомини қўпол бузиш ҳоллари корхона ички меҳнат тартиби
қоидалариданазардатутилганҳоллардаҳам ходим анашундайҳаракатгайўлқўйгани
тақдирда меҳнат шартномасини бекор қилиш ёки қилмаслик иш берувчи ваколатига
тааллуқлимасаласаналади.
Ходимларниасоссизваадолатсизинтизомийжазоқўллашданҳимоялашҳамдаинтизомий
жазогатортилаётганходим ҳуқуқлариникафолатлаш мақсадидауниқўллашнингқатъи
тартибибелгилабқўйилганбўлиб,бутартибгаамалқилмасликиш берувчиҳаракатини
ноқонуний тарзда интизомий жавобгарликка тортиш деб баҳоланишига сабаб бўлади.
Ноқонунийравишдақўлланилганинтизомийжазобуҳақдагинизоникўрганваколатли
органтомониданбекорқилинади.
Интизомийжазоларишгақабулқилиш ҳуқуқиберилганшахслар(
органлар)томонидан
қўлланилади.Одатдаинтизомийжазоқўллаш ҳуқуқигакорхонараҳбариҳақлибўлади.
Аммо,қонунҳужжатларидаинтизомийжазоколлегиалоргантомониданқўлланилишимум-
331 кинлиги белгиланган бўлиши мумкин.Масалан,судьяларга интизом ҳайъатлари
томонидан,акциядорликжамияти ижроия оргнаи раҳбаригажамиятакциядорларининг
умумиймажлисиёкикузатувкенгашитомониданжазоқўлланилишимумкин.Интизомий
жазониқўлланишдасодирэтилганножўяхаттиҳаракатнингқайдаражадаоғирэканлиги,шу
хатти-
ҳаракат содир этилган вазият,ходимнинголдинги иши ва хулқ-
атвори ҳисобга
олинади.Интизомийжазонингамалқилишиқонунбиланчеклабқўйилганбўлиб,Меҳнат
кодексининг 183-
моддасига кўра: интизомий жазонинг амал қилиш муддати жазо
қўлланилганкунданбошлаббирйилданошибкетишимумкинэмас.Агарходимшумуддат
ичидаянаинтизомийжазогатортилмаса,уинтизомийжазоолмагандебҳисобланади.
39.Mehnatmunosabat
l
ar
i
damoddi
yj
avogar
l
i
kt
ushunchasivauni
ngo`
zi
gaxosxususi
yat
l
ari
.
Ўзбекистон Республикаси меҳнатқонунчилигига мувофиқ,меҳнатшартномасинингбир
тарафи(
иш берувчиёкиходим)меҳнатсоҳасидагивазифаларнибажаришимуносабати
билан бошқа тарафга етказилган зарарни меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларида
белгиланганқоидаларгаасосанқоплашилозимдир.Етказилганзарарнибундайқоплаш
мажбуриятимеҳнатҳуқуқибўйичамоддийжавобгарликдебаталади.
Меҳнатшартномаси
ёки унга қўшимча равишда тузилган ёзма шаклдаги келишувда,шунингдек жамоа
шартномасидамеҳнатшартномаси тарафларинингмоддий жавобгарлиги аниқлаштириб
қўйилишимумкин.Бундашартномабўйичаиш берувчинингходимолдидагижавобгарлиги

---

қонунда назарда тутилганидан кам бўлишига йўл қўйилмайди.Ходимнингиш берувчи
олдидаги жавобгарлиги эса минимал даражада бўлиб, одатда қонунда назарда
тутилганиданкўпайибкетишигайўлқўйилмайди.Моддийжавобгарликюклашдагибундай
очиқдан-
очиқ тенгсизлик аввало қонунларимизнингинсонпарварлиги билан изоҳланса,
иккинчидан,ходимнинг334ҳарқандайшароитдаиқтисодийжиҳатданишберувчиданожиз
эканлиги,зараретказилишимеҳнатмажбуриятинибажариш биланбоғлиқлиги,ходим ва
унингоилааъзоларитурмуш даражасииш берувчиданоладигандаромадларигабоғлиқ
эканлиги билан изоҳланиши мумкин.Меҳнат муносабатларида юз берувчи моддий
жавобгарлик моҳият жиҳатдан зарар етказишдан келиб чиқувчи мажбурият (
деликт)