Меҳнат ҳуқуқининг предмети одамларнинг моддий

ташкилотинингЎзбекистонРеспубликаситомониданратификацияқилинган“Қирқсоатликиш
ҳафтаситўғрисида”ги1935йилги47-
Конвенция,Ҳақтўланадигантаътилтўғрисидаги1936йилги
52-
Конвенцияси,ишвақтигаоидТавсиялари,бошқануфузлихалқароташкилотларнингхалқаро
ҳуқуқийҳужжатлариэталонбўлибхизматқилади.Иш вақтинингдавлаттомониданчегаралаб
қўйилишиёлланибишлайдиганходимларучунмеҳнатсоҳасидагимуҳимкафолатларданбири
бўлиши билан биргаайни пайтдаянақуйидаги мақсадларни кўзлайди :-биринчидан,иш
вақтиниқисқртирилганнормаларинибелгиланишийўлибиланкўпроқфуқароларнииш билан
вамуносибтурмушкечиришучунзарурбўлганмаблағларбилантаъминланишларигаэришиш;-
иккинчидан,ёлланмамеҳнатқилувчиходимнингҳаётивасаломатлигиниузоқдавомэтадиган
интенсив меҳнатнинг жисмоний ҳамда руҳий таъсиридан,зўриқишдан ҳимоя қилиш;-
учинчидан,касбкасалликлари юзберишини,ишлабчиқаришдаавариялар юзберишининг
олдиниолиш;-тўртинчидан,ходимгадамолиши,ўзшахсийҳаётиҳақидақайғуриши,оилавий
ҳаёткечириши,сарфлаганжисмонийваақлийкуч-
қувватиўрнинитўлдириболишиучуншароит
яратиш,шахссифатидакамолтопишинитаъминлашкабилар.
Меҳнатқонунчилиги иш вақтинингҳафталик (
баъзан кунлик,ойлик ёки йиллик)энгкўп
нормаларини белгилаш билан чекланади ва бу вақтнинг меҳнат жараёнидаги аниқ
тақсимланиши,иш вақти вадам олиш вақтинингўзаро нисбати қонун талаблари ҳисобга
олингани ҳолда корхона ва ташкилотларда иш берувчи томонидан ходимлар вакиллик
органлари билан келишилгани ҳолдалокал меъёрий ҳужжатлар билан тартибгасолинади.
БундакорхоналардаамалқиладиганИчкимеҳнаттартибиқоидаларимуҳим ўринтутади.Иш
вақти чегаралари давлат йўли билан қонун ҳужжатлари воситасида қатъи белгилаб
қўйилмаганидаэди,энгкўпфойдаолишбошмақсадибўлгантадбиркорходимникундавомида
ҳадданташқариузоқвақтишлашгамажбурқилишиважамиятнингасосийбойлигибўлган
инсонресурсларинингтезишданчиқишига,тезқаришиватурликасалликларгачалинишига
сабаббўларэди.Охироқибатдаэсамайиб-
мажруҳларҳақидақайғуриш жамиятзиммасига
тушганбўларэди.

---

23.I
shvaqt
i
ni
ngqi
sqar
t
i
r
i
l
ganmuddat
i
.
Қисқартирилган иш вақти. Қисқартирилган иш вақти ишлаб чиқаришнинг зарарли
омилларидан ходимлар ҳаёти васаломатлигини муҳофазақилиш мақсадидақонун билан
белгилабқўйилгандир.Меҳнаткодексининг116-
моддасигакўраайрим тоифадагиходимлар
учунуларнингёши,соғлиғиҳолати,меҳнатнингшартлари,меҳнатвазифаларинингўзигахос
хусусиятлари ва ўзга ҳолатларни инобатга олиб,меҳнат тўғрисидаги қонунлар ва бошқа
нормативҳужжатлар,шунингдекмеҳнатшартномасишартларигабиноанмеҳнатгатўланадиган
ҳақникамайтирмасдан,иш вақтинингқисқартирилганмуддатибелгиланади.Иш вақтининг
қисқартирилганмуддатиқуйидагиларучунбелгиланади:ўнсаккизёшгатўлмаганходимлар
(
242-
модда)
;IваI
Iгуруҳногиронибўлганходимлар;ноқулаймеҳнатшароитларидагиишларда
банд бўлган ходимлар;алоҳида тусга эга бўлган ишлардаги ходимлар;уч ёшга тўлмаган
болалари бор,бюджет ҳисобидан молиявий жиҳатдан таъминланадиган муассасалар ва
ташкилотлардаишлаётганаёлларучун.Иш вақтинингмуддатиўнолтиданўнсаккизёшгача
бўлганходимларгаҳафтасигаўттизолтисоатдан,ўнбешданўнолтиёшгачабўлганшахслар
учун эса ҳафтасига йигирма тўртсоатдан ошмайдиган қилиб белгиланади.Ўқишдан бўш
вақтларидаишлаётганўқувчиларнингўқувйилидавомидагиишвақтимуддатиушбумодданинг