Меҳнат таълими фанидан 5-7 синфлар учун ёғочларга ишлов бериш

Porsi qolip
. Yosh duradgorlir bilan arralash mashqini o‘tkazishda reja chizig‘i 
bo‘yicha tilish, qirqishni o‘rgatish bilan bir qatorda porsi qolipdan foydalanib 
go‘niyaviy va porsi usulida arralash ishlari 
o‘rgatiladi.
Porsi qolip yordamida xomaki yog‘och 
materiallar arralanmaydi, balki, randadan 
chiqqan tayyor taxtalargina arralanib aniq 
o‘lchamga keltiriladi. Porsi qolip 90
0
va 45
0
burchak hosil qilib, (go‘niyaviy va porsi 
usulida) arralash imkonini beradi. 
Porsi qolipda arralash yupqa polotnoli, 
mayda 
tishli, 
chaparrasi 
oz 
chiqarilgan 
yoki 
chiqarilmagan 
arralar 
yordamidabajariladi. Porsi qolipda arralanadigan taxtalarning qalinligiga qarab, 
birdaniga 2 ta, 3 ta va undan ortiq taxtalarni arralash mumkin. Arralash to‘g‘ri 
chiqishi uchun ularni qolipga siqib turiladi. 
Yelimdon
. Yog‘och buyumlar qismlarini biriktiruvchi materiallar ichida eng 
ko‘p ishlatiladigan buyumlarning sifatli, puxta birikishini ta’minlaydigan duradgorlik 
yelimidir. Yelimlar maxsus qozon-yelimdonlarda pishiriladi. Yelimdon katta-kichik, 
biri ikkinchisiga tushadigan ikkita kalorimetrga o‘xshash idishdir. Katta idishga suv 
qo‘yilib biror isitkich yordamida qaynatiladi. Kichik idishga kerakli miqdorda suvga 
bo‘ktirilgan yelim solinib, katta idishga tushiriladi. Yelim katta idishdagi suvning 
Porsi qolip

---

44 
issiqligi ta’sirida eriydi. Shu xilda eritilgan yelim kuymaydi va yelimlash xususiyatini 
yo‘qotmaydi. Shuning uchun yelim hech qachon bir idishli yelimdonda eritilmaydi. 
Bir idishli yelimdonda eritilgan yelim idish devoriga yopishib, qayta eritish vaqtida 
kuyadi va yelimlash xususiyatini yo‘qotadi. 
Yelimlar har xil bo‘lib, duradgorlikda go‘shtparda va suyakdan tayyorlangan 
elimlar ishlatiladi. Go‘shtparda va suyakdan tayyorlangan yelimlar 10-12 mm 
qalinlikdagi plita shaklida tayyorlanadi. Ular och-sariq yoki to‘q-jigar rang tusga ega 
bo‘ladi. Go‘shtpardadan tayyorlangan elimlarning elimlash xususiyati suyakdan 
tayyorlangan elimnikiga qaraganda yuqori bo‘ladi. 
Duradgorlik elimlarini pishirish uchun plita shaklidagi qattiq elimni maydalab, 
uni bir kun davomida sovuq suvda ivitiladi. Ivitilgan elimni elimdonda 60-70
0
temperaturada eritiladi, so‘ng qaynatiladi. Yaxshi pishirilgan elimning quyuq-
suyuqligini unga ingichka cho‘p tushirib ko‘tarib ko‘riladi. Agar elim tommasdan 
tolasimon ko‘rinishda cho‘zilib chiqsa, uning quyuqligi normal hisoblanadi va 
yopishqoqligi yuqori bo‘ladi. 
Yelimdon: 
a-alangada isitiladigan; b-elektrik plitkalar: 1-qaynoq suv; 2-yelim eritmasi. 

---

45