Ámeliy sabaq materialları

2016-jıl 10-iyunda qabıl etilgen latın jazıwına tiykarlanģan
JAŃA QARAQALPAQ ÁLIPBESI

Tapsırma. Tómendegi ilimiy tekstten paydalanıp, til haqqında tolıģıraq ulıwma maģlıwmat beriń.

Til adamlar arasında eń áhmiyetli qarım-qatnas quralı xızmetin atqaradı. Jámiyettegi adamlardıń pikir alısıw hám óz ara túsinisiwi til arqalı iske asadı.

Til hám jámiyet bir-biri menen tıģız baylanıslı. Til bar jerde jámiyet, jámiyet bar jerde til de boladı. Sonlıqtan til jámiyetti shólkemlestiriwshi hám rawajlandırıwshı qubılıs bolıp esaplanadı.
Til jámiyetlik qubılıs degende, onı bir jámiyettiń payına tiyetuģın qatnas quralı dep qaralmaydı. Ol barlıq jámiyetlik basqıshlar ushın qatnas qurali xızmetin atqaradı.
Til uluwma jámiyetlik qatnas quralı bolıw menen qatar, oylaw, sana menen de tıģız baylanıslı boladı. Adamnıń oylawı, pikiri til arqalı sırtqa shıģadı. Sonlıqtan til oylawdıń tikkeley haqıyqatlıģı bolıp esaplandı.
Demek, til jámiyettegi adamlar arasında eki túrli xızmetti-kommunikativlik hám ekspressivlik xızmetlerdi atqaradı.
Tildiń adamlar arasında qarım-qatnastı iske asırıwı-onıń kommunikativlik (baylanıs) xızmeti, al adamlardıń oylawı hám pikiriniń sóz hám gápler arqalı tıńlawshıģa túsinikli, tásirli etip bildiriliwi onıń ekspressivlik (tásirlilik) xızmeti bolıp esaplanadı.
1989-jılı 1-dekabrde Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarģı Keńesi tarepinen tastiyiqlanngan Nızam menen qaraqalpaq tili « Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik tili bolıp tabıladı» dep qabıl etildi.
Al, birinshi shaqırıq Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarģı Keńesiniń segizinshi sessiyasında (1996-jıl, 18-sentyabr) «Mámleketlik til haqqında» Qaraqalpaqstan Respublikası nızamınıń (jańa redakciyada) I statyasında «Qaraqalpaq hám ózbek tilleri Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik tili bolıp tabıladı» dep qabıl etildi.
Demek, biziń respublikamızda qaraqalpaq hám ózbek tilleri - mámleketlik tiller. Bul tiller Qaraqalpaqstan Respublikasında qarım-qatnaslıq xızmetlerdi atqaradı.