Ámeliy sabaq materialları

Berdaq-qaraqalpaq ádebiyatınıń bayteregi.

XIX ásirdegi qaraqalpaq ádebiyatınıń kórnekli wákilleriniń biri Berdaq Ǵarģabay ulı ádebiyat tariyxında kórnekli tulģa, qaraqalpaq jazba ádebiyatın eń joqarı basqıshqa kótere alģan, ádebiy janrlardıń lirikalıq hám epikalıq belgilerin ózinde tolıq jámley alģan, ózin klassik shayır sıpatında tanıtqan belgili sóz sheberleriniń biri boldı. Berdaq shayır Ámiwdáryanıń Aral teńizine quyar ayaģında 1827-jılı tuwılģan. Berdaq jas waqtınan awır turmıstıń barlıq qısıwmetlerin bastan keshiredi. On jasqa shıqqanda ata-anasınan jetim qaladı.

Berdaq medresede oqıp sawatın ashqan hám óz waqtında bilimli, sawatlı adamlardıń biri bolģan. Ol óz dáwiriniń basqa da úlken shayırları sıyaqlı bilimin óz betinshe tereńletken, kóp úyrengen hám qatıqulaq adamlardıń, talant iyeleriniń shıģarmaların jaqsı bilgen hám ózlestirgen.
Onıń shayırlıq talantın jetilistiriwde ataqlı qaraqalpaq shayırları Kúnxoja, Ájiniyaz, tuwısqan xalıqlardıń shayırlarınıń da úlken tásiri bar.
Berdaqtıń ómirbayanı haqqındaģı maģlıwmatlar shın mánisinde onıń qosıqlarında tolıq saqlanıp qalģan. Ol haqıyqıy realist shayır sıpatında XIX ásirdegi qaraqalpaqlar biyleriniń orayında bolıp ótken barlıq tariyxıy waqıyalardan xabardar bolģan, jáne bul waqıyalarģa ózi tolıq qatnasqan. Sol ushında onıń kópshilik shıģarmaları ómiri menen bekkem baylanıslı bolıp keledi. Berdaqtıń dóretpesi jas bala waqtınan baslap óz awılı átirapındaģı diyqanlar turmısı «Ógizim» hám «Shıģırım»nan baslanadı. Adamlardıń bir-birine múnásibetlerin kórip ósiw menen birlikte Ernazar alakóz (1855—1856) hám Qońırat kóterilisiniń (1858—1859) waqıyaların óz kózi menen kórip, júregi menen seziwi onıń ómirindegi úlken hádiyseler bolıp esaplanadı.
Qadaģalaw ushın sorawlar
Uluwma xalıqlıq leksika degen ne?
Sheklengen leksika degen ne hám oģan neler kiredi?
Kásiplik sózler, dialektizmler, agrotizmler, terminler degen ne?
Tabu hám evfemizmlerge mısallar tabıń?
Ádebiyatlar
Бердимуратов Е. Ҳәзирги қарақалпақ тили. Лексикология. Нөкис, 1994
Насыров Д., Бекбергенов А. Русша-қарақалпақша лингвистикалық терминлер сөзлиги. Нөкис, 1992.
Қарақалпақ тилиниң түсиндирме сөзлиги. I – IV том. Нукус, 1982, 1984, 1988, 1992.
Da’wletov A. Til bilimi tiykarlari’. No’kis, 2013.