Melioratsiya sohasidagi tadbirlarning loyihalarini, shuning

10. Mexanik ta’mirlash ustaxonasi texnologik jihozlar hisobi


Kurs loyihasini bajarishda texnologik jihozlar ro’yxati faqat ayrim ishlab chiqarish uchastkalarining asosiy jihozlar bo’yicha hisoblanadi. Qolgan jihozlar ish joyi va uchastkalarining texnologik jarayoni asosida tanlab olinadi (10.1-jadval).
10.1-jadval
Texnologik jihozlar soni va yillik dastur aniqlanadigan bo’limlar

Bo’limlar nomi	Jihozlar nomi
Mexanik bo’lim	1. Dastgohlar
Temirchilik bo’limi	1. Gorn
	2. Pnevmatik bolg’alar
Payvandlash-eritib quyish bo’limi	1. Mexanizatsiyalashgan eritib quyish moslamalari
	2. Elеktr payvandlash (apparati) moslamasi
Dvigatellarni sinash va chiniqtirish bo’limi	1. Ishlatib ko’rish stendi

Mexanik bo’limdagi metalga ishlov berish dastgohlari soni dasgoh ishlarining yillik dasturi orqali har bir tur dastgoh uchun ish bilan yuklanish darajasini hisobga olgan holda quyidagi bog’liqlik bo’yicha hisoblanadi:
, (10.1)
bu yеrda: – mexanik bo’limdagi dastgohlarning yillik ish xajmi, soat;
–o’z–o’ziga xizmat ko’rsatish koeffitsiеnti, =0,1…0,2;
F_d – dastgohning yillik me’yoriy vaqt fondi, soat;
–dastgohning yuklanish koeffitsiеnti, =0,85;
K_sm.i – i–nchi turdagi dastgoh ishining smena koeffitsiеnti, tokar dastgohi uchun K_sm=1,5…2,0; boshqa dastgohlar uchun K_sm=1,0;
- i–nchi turdagi dastgohning ish bilan yuklanish darajasi (10.3-jadval).


10.1- shakl
Mexanik ta’mirlash ustaxonasining shtat ro’yxati

№	Malakalar nomi	Yillik ish hajmi, kishi-soat	Ishchining yillik haqiqiy vaqt fondi, soat	Ishchilar soni
				hisob	Qabul
1	2	3	4	5	6
Ishlab chiqarish ishchilari
1	Mashinalarni qismlarga ajratish, yig’ish va ta’mirlovchi chilangarlar	37160	1860	16,3	16
2	Dastgohlarda ishlovchi ishchilar	6787	1860	2,9	3
3	Gidrotizim agregatlarini ta’mirlovchi chilangarlar	1348	1860	0,6	1
4	Yonilg’i bilan ta’minlash tizimini ta’mirlovchi chilangarlar	2108	1840	0,92	1
5	Elеktr jihozlarini ta’mirlovchi chilangarlar	3405	1860	1,5	2
6	Shinalarni ta’mirlovchi chilangarlar	758	1860	0,35	1
7	Mis-kavsharlash ishlarini bajaruvchi ishchi	1612	1820	0,70	1
8	Payvandchi	1590	1820	0,70	1
9	Temirchi	2244	1820	0,98	1
10	Boshqa ishchilar	3356	1820	1,47	2
	Jami	60368	18420	26,4	29
Yordamchi ishchilar
1	Mashina yuvuvchi		1860	1,8	2
2	Bolg’alovchi		1820	2,0	2
3	Omborchi		1860	0.40	1
4	Elеktrik		1860	0,60	1
5	Yordamchi ishlar		1860	0,72	1
	Jami				7
Ma’muriy – texnik xodimlari
1	Ustaxona mudiri				1
2	Usta-mexanik				2
3	Hisobchi-iqtisodchi				2
4	Kichik xizmat ko’rsatuvchi xodimlar				4
	Jami				9
Hammasi

10.2-jadval
Dastgohlarning ish bilan ta’minlash darajasi

Dastgoh turlari	Ishlar hajmi, %	Dastgohlar soni
Tokarlik-vintqirqish dastgohi	54	2
Frezerlik dastgohi	11	-
Yonish dastgohi	8	-
Jilvirlash dastgohi	14	1
Parmalash dastgohi	11	-
Boshqa	2	-
Jami	100	3

Temirchilik bo’limi uchun yillik ishlab chiqarish dasturi quymalar vazni bo’yicha hisoblanadi:
, t (10.2)
bu yеrda: - temirchilik ishlarining yillik ish xajmi, soat;
F_MB - temirchining me’yoriy vaqt fondi, F_MB =2070 soat;
29 – temirchi va bolg’alovchining o’rtacha yillik ish xajmi (bunda 25…35% quyma qo’l bilan bajariladi, 65…75% bolg’ada bajariladi).
Gornlar soni quyidagicha aniqlanadi:
, (10.3)
bu yеrda: Q_g - qo’l bilan tayyorlanadigan quymalar miqdori, ;
F_g - gorn ishlarining yillik vaqt fondi soat;
g_g - gornning soatlik ish unumi, g_g=5…7 kg/soat;
- gornning yuklanish koeffitsiеnti, =0,75…0,80.
Bolg’alar soni quyidagicha aniqlanadi:
, (10.4)
bu yеrda: Q_b – bolg’a bilan ishlov beriladigan quymaning yillik vazni, t;
- bolg’aning ish unumi (bolg’a harakatlanuvchi ishchi qismi og’irligi 560 kg bo’lganda), =75 kg/soat;
F_b - bolg’a ishining yillik vaqt fondi, soat;
- bolg’aning yuklanish koeffitsеnti, =0,75…0,85.
Payvandlash – eritib quyish bo’limi uchun yillik ish xajmi texnologik jarayon va ish joylarida bajarilishi taqsimotiga asoslangan holda aniqlanadi:

Tayyorlash ishlari	- 10%
Gazli payvand va kesish	- 15%
Elеktr yoyli payvandlash va eritib qoplash	- 20%
Mexanizatsiyalashgan usulda metall eritib qoplash	- 55%

Yuqorida keltirilgan taqsimot asosida i – nchi payvandlash jihozlari (gazli payvadlash apparati, payvandlash transformatori, mexanizatsiyalashgan eritib quyish moslamalari) soni quyidagicha aniqlanadi:
, (10.5)
bu yеrda: i-nchi jihozda bajariladigan payvand ishlari xajmi taqsimoti;
- payvandlash ishlarining yillik ish xajmi, soat (-shakl);
i-nchi payvandlash jihozining yillik vaqt fondi, soat;
- i-nchi jihozning yuklanish koeffitsiеnti, ;
- i-nchi jihoz ishining smenaviylik koeffitsiеnti.
Dvigatellarni sinash va chiniqtirish bo’limidagi yillik ish xajmi dvigatellar soni bo’yicha aniqlanadi:
, (10.6)
bu yеrda: - barcha mashinalarning ro’yxatdagi soni;
- mashinalarni joriy ta’mirlashda dvigatellarni butkul ta’mirlash bilan qamralish koeffitsiеnti, =0,12.
Sinash va chiniqtirish stendlari soni quyidagicha aniqlanadi:
, (10.7)
bu yеrda: α - takroriy chiniqtirish koeffitsiеnti, α=1,05…1,0;
t_ch - dvigatelni chiniqtirish davomiyligi, t_ch =3,16 soat;
t_k–dvigatelni stendga o’rnatish va еchib olishga ketgan vaqt, t_k=0,25…0,35 soat;
F_ch - stend xaqiqiy vaqt fondi, soat;
- stendning yuklanish koeffitsiеnti, =0,85.
Zaruriy jihozning minimal texnologik to’plamini tanlashda ustaxona bo’limlarida bajariladigan har bir tehnologik jarayon bo’yicha namunaviy loyihalarga asoslangan holda bajariladi. Namunaviy loyiha va undagi texnologik jihozlar to’plami ro’yxati (13- ilova) da keltirilmoqda.
Tanlangan jihozlar ularning texnik tavsifnomasi yordamida quyidagi shaklga kiritiladi va ilova qilinadi (10.2-shakl).
11. Mexanik ta’mirlash ustaxonasi bo’limlari maydoni hisobi

Ta’mirlash korxonalarining maydoni ishlab chiqarish va yordamchi maydonlarga bo’linadi.

Asosiy ishlab chiqarish maydonlariga texnologik uskunalar (dastgohlar, verstaklar, stendlar, mashinalar va boshqalar), transport uskunalari (konveеrlar, kranlar, ko’targichlar va boshqalar), ta’mir ob’ektlari (mashinalar, detallar, yig’ma birikmalar va boshqalar) hamda yo’laklar, yo’llar, himoya zonalari egallagan maydonlar kiradi.
Texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash ustaxonasi ishlab chiqarish hamda yordamchi bo’limlaridagi mavjud texnologik jihoz hamda vositalarning ro’yxati
11.1-shakl

№	Jihozlar nomlanishi	Jihoz rusumi	Soni, dona	Jihoz-larning eng chetki o’lchamlari, mmxmm	Jihozlar egаllаngan maydoni, m^2		Jihozlar aktiv quvvati, kVt
					Bir jihoz	Barcha-si
1	2	3	4	5	6	7	8
1. Tashqi yuvish bo’limi
1	Yuvish moslamasi	OM-5861	1	1200x800	0,67	0,67	4,0
2	Yuvish vositalari idishi	ORG-5133	1	100X500	0,50	0,50	-
3	Asbob-uskuna va moslamalar shkafi	ORG-5126	1	1600x430	0,69	0,69	-
*	---------------	----	-	----x----	----	----	-

Izoh: * - ustaxona bo’limlari barchasi kiritiladi.
Ishlab chiqarish bo’limlari maydoni texnologik jihozlar, ta’mirlanayotgan mashinalar egаllаgan maydon va ish joylari, o’tish zonalarini hisobga oluvchi koeffitsiеnti () ni hisobga olgan holda ushbu ifoda yordamida hisoblanadi:
, (11.1)
bu yеrda: i-nchi ishlab chiqarish bo’limidagi texnologik jihozlar band qilgan maydon (jihozlarning ular o’rnatilgan еrlardagi soyalari orqali aniqlanadi), m² (10.2-shakl);
- bo’limdagi xizmat ko’rsatiladigan mashinalarni ta’mirlash fronti;
F_m – ta’mirlanayotgan (xizmat ko’rsatilayotgan) mashina egаllаgan maydon, m² (10.2-jadval);
Mashinalarga texnik xizmat ko’rsatish fronti (bir vaqtda xizmat ko’rsatilayotgan mashinalar soni) quyidagicha aniqlanadi:
(11.2)
bu yеrda: mexanik ta’mirlash ustaxonasida bajariladigan inchi rusum mashinalarning 1-TXK-2-TXK-3-TXKlar yillik sonlari;
inchi rusumli mashinalarining 1-TXK-2-TXK-3-TXKlar bajarilishining davri;
bo’limning yillik vaqt jamg’armasi, ( =2070soat).
Mashinalarni joriy ta’mirlash frunti quydagi ifoda bilan aniqlanadi.
(11.3)
bu yеrda: inchi rusumli mashinalarning joriy ta’mirlashlarining yillik soni;
inchi rusumli mashinalarning joriy ta’mirlashlar bajarilish davri, [14-ilova].
Qolgan bo’limlar uchun maydon quyidagi formula bilan xisoblanadi:
=1.2*133.84=160.6 (11.4)
Ta’mirlanayotgan (xizmat ko’rsatilayotgan) mashina egаllаgan maydon G’_m qiymati mashinalarning eng katta tashqi o’lchamlari orqali topiladi va qabul qilinadi (11.2-jadval).
Ish joylari, o’tish zonalarini hisobga oluvchi koeffitsiеnti () ning qiymati [15-ilova] dan qabul qilinadi.
Yordamchi maydonlarga asbobsozlik, omborxonalar, maishiy xonalar, idoralar va boshqalarning maydonlari kiradi va ularning maydoni normativ texnik hujjatlar va namunaviy loyihalar asosida qabul qilinadi.
Asbobsozlik bo’limining maydoni bir ishlab chiqarish ishchisiga 0,300,35 m² maydon hisobidan qabul qilinadi.
Omborxonalar maydoni remont korxonasining quvvatiga qarab 1628 m² qabul qilinadi, maishiy xonalar uchun 4050 m², idora uchun 1520 m² maydon qabul qilinadi.
Gazogenerator xonasi ishlab chiqarish binosidan tashqarida joylashtirilib, uning maydoni 8 m² hisobida qabul qilinadi. Qisilgan gazlar ballonlarga solinib, ishlab chiqarish binosidan tashqarida har bir gaz uchun alohida xonada saqlanadi.
11.2-jadval
Qurilish va meloratsiya mashinalarining eng katta tashqi o’lchamlari va egаllаydigan maydonlar

№	Mashinalar nomi	Mashinalar rusumi	Eng katta tashqi o’lchamlari, mm x mm	Egаllаydigan maydoni, m^2
2	Avtogreyder	XCM GR180	8250x2400	19.08
3	Yer tekislagich	PD-4.5	11200x3270	36.6
4	Ekskavatorlar	JY-210E	3900x2640	10.3
		JY-230ELD	5430x3100	16.83
		GLG-225C	5600x3500	19.6
		EK-1860	9250x2700	24.9
		GLG-205C	8100x2600	21.06
5	Ko’p cho’michli	ETS-252А	11000x3200	35.2
		ETS-202	10400x3100	31
6	Traktorlar	T-170	5430x3100	16.833

Mexanik ta’mirlash ustaxonasining umumiy ishlab chiqarish binosining maydonini ishlab chiqarish va yordamchi bo’limlar maydonlari yig’indisidan aniqlanadi:
(11.5)
bu yеrda: -ishlab chiqarish bo’limlari maydoni yig’indisi, m²;
- yordamchi bo’limlar (extiyot qisimlar ombori va asbob-uskuna tarqatish ombori, kompressor bo’limi) maydoni yig’indisi, m².