Международный научно-образовательный

ФИО авторов: Akbaraliyeva Muhlisa G’anijon qizi, Sharobiddinova Begoyim Abdullajon qizi
Название публикации: «O’ZBEKISTON RESPUBLIKASINI QIZIL KITOBIDAGI YALPIZDOSHLAR OILASI(LAMIACEAE)NING SOLISHTIRISH TAHLILI»


Annotatsiya: Bu tezisda O’zbekiston Respublikasi Qizil Kitobining 2009-yilgi nashriga kiritilgan Yalpizdoshlar oilasi bilan 2016-yilgi nashriga kiritilgan Yalpizdoshlar oilasining solishtirish bo’yicha olingan natijalar berilgan.
Annotation: This thesis presents the results of a comparison of the Yalpizdoshlar family included in the 2009 edition of the Red Book of the Red Book of the republic of Uzkekistan with yhe Yalpizdoshlar family included in the 2016 edition.
Аннотация: В данной диссертации представлены результаты сравнения семейства ялпиздошлар включенного в издание 2006 года Красной книги Республики Узбекистан, с семейством Ялпиздошлар, включенным в издание 2016 года .
Kalit so’zlar: Qizil Kitob,qo’riqxona,turkum,endemik,maqom,areal,muhofaza Key words:Red Book, nature reserve,kind,endemic,position,areal,protection
Ключевые слова:Красная книга,заповедник,классный,эндемик,маком,ареал, охрана
Kirish: Qizil Kitob- yo’qolib borayotgan yoki yo’qolish xavfida bo’lgan noyob o’simlik va hayvon turlarini qayd qiluvchi davlat hujjati.O’zbekiston Respublikasi Qizil Kitobi ilk bor 1979-yilda ta’sis etilgan.O’simliklar olamining kamyob,yo’qolib ketish xavfida bo’lgan 163 turi haqida ilk bor mukammal ma’lumotlar 1984-yil bosmadan chiqqan Qizil Kitobda keltirilgan.O’zbekiston florasini yo’qolib lib ketish xavfi ostida turgan 301 turining hozirgi holatini tavsiflaydigan Qizil Kitob 1998-yilda qayta bosmadan chiqqan. Qizil Kitobga noyob,son jihatdan kamayib borayotgan,yo’qolgan,kamyob o’simliklar kiritiladi.Shu bilan birgalikda ularni muhofazasiga jiddiy qaralib,qo’riqxonalar,milliy bog’lar tashkil etildi.Xatto o’simliklarni muhofaza qilish maqsadida O’zbekiston Respublikasini Qizil Kitobiga kiritilgan o’simliklarga ziyon yetkazgan shaxslarga ma’muriy javobgarlik belgilangan.Qizil kitobdan faqat yo’qolib bo’lgan yoki ko’payib yo’qolib ketish xavfidan uzoqda bo’lgan tur va turkumlar chiqarib tashlanadi.
Yalpizdoshlar oilasi(lamiacea) ikki yillik urug’palaga kiradigan yirik oila.Bu oila vakillari Ko’p yillik o’t va butalardan iborat.Bu oilaning 200 turkumi 3500 ta turi,O’rta Osiyoda 53 turkum 466 ta tur ,O’zbekistonda 38 turkum 204 ta turi,Farg’onada esa 26 turkum 59 ta tur uchraydi. Shundan O’zbekiston Respublikasi qizil kitobiga 12 turkumga mansub 30 ta turi kiritilgan.Yalpizdoshlar oilasining ham inson hayotidan ahamiyati katta.Masalan,Yalpizdoshlar oilasi efir moylariga boy bo’lganligi sababli,atir-upa sanoatida, tibbiyotda(arslonquyruq,yalpiz,mavrak,rayhon) va ziravor (jambil,rayhon) sifatida ovqatga ishlatiladi.
1-jadval

Yalpizdoshlar oilasining O’zbekiston Qizil Kitobning 2009-yilgi nashriga kiritilgan turkum va turlarining tahlili

№