Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №14

kelishsiz 
so'zi orqali shoir she'rga ohoriy bir go'zallik baxsh etadi.Yoki 
shoir"Saylanma"sidagi she'rlardan biriga diqqat qilaylik: 
Mening ulug' do'stim!Quyoshlim!,Bir boq, 
Sendan olov olgan umrimning shashti. 
G'amgin bog'lar ichra qolmoqda charchoq, 

---

390 
Huvullab bormoqda ko'nglimning dashti. 
Ushbu she'rda ko'rganimizdek quyoshlim so'zi hech bir shoir tilida 
ishlatilmagan,so'zlashuvda amalda bo'lmagan so'zdir. 
Bundan tashqari shoir "Saylanma"sida 
bexitob,behadik,behududlik,baxtisrim,jununvor,beshasht,hechlik,shafaqli,bog'doshl
ar,xayolkash,imongoh,shovqinzor,sahnadosh,alamkor,puldunyo,she'rxona,aksildund
o,baxtxush,xazonrezli,shudgorzor,beshamollik kabi okkazional so'zlar mavjud.E'tibor 
qaratsak,yuqoridagi so'zlarning birortasi bir deganda inson xayoliga 
kelmaydigan,nisbatan qiyinroq so'zlardir.Usmon Azimning shoir sifatidagi mahorati 
shundaki,u ham yangi so'zlar barpo etyapti,ham she'rning ma'nosiga mos keluvchi 
xuddi shunday boshqa bir so'zni qo'llab she'rlarini takrorlanmas qilyapti.Bu-naqadar 
ajoyib.Okkazionallardan juda serunum foydalanganligi ham u qo'llagan so'zlardan 
ma'lum.Shoir o'zining "Uyg'onish azobi"to'plamida: 
Kechirimsiz yashaysiz buncha! 
O'q otildi.Havo tortdi dim. 
......O'q bag'rimni teshib o'tguncha, 
Hammangizdan uzoq yashadim,-deb yozadi.Bunda shoir kechirmaslik 
haqidagi so'zni kechirmasdan yoki kechirmay yashaysiz tarzida ishlatmasdan 
kechirimsiz 
deya qo'llaydi.Yoki: 
Borsam-falagida qolmas halovat, 
Turnalar alamli qichqiriqlarda. 
Tushunuksiz dardlarni aytib yig'lashar, 
Go'yo sen-u mening qushlarim kabi,-misralarida esa tushunuksiz so'ziga 
e'tibor qarataylik.Bu so'z tushunmaydigan degan so'zga teng keladi: 

---

391 
Tushunmaydigan so'zlarni aytib yig'lashar.Lekin bu so'z tushunuksiz so'ziga 
nisbatan dag'alroq eshitiladi she'rxonga.Shu sabab,shoir usluban go'zal misralarni 
yaratishda aynan okkazional so'zlarga murojaat etadi. 
Demak, okkazionalizmlardan she'r yoki asarda foydalanish,ijodkorlar uslubining 
o'ziga xosligini,alohida ajralib turishini va she'rlarining asl(original)bo'lishini 
ta'minlaydi. 
Xulosa qilib aytganda,Usmon Azim she'rlari inson dard-u hasratlarini 
yengillashtiradigan,insonga ajib yengillik baxshida etadigan va she'rxon qalbiga tez 
kirib boradigan takrorlanmas she'rlardir.