Mehnat ishlab chiqarish tadbirkorlik qobiliyati kapital halim hamroyev tadbirkorlik asoslari

vositasi, uskunalar, mexanizmlar va boshqa vositalarini) tekinga yoki
boshqa shartlar bilan berib qo‘yishlari mumkin. Bunday vositalar ham
tadbirkorlik sarmoyasi obyekti bo‘lib xizmat qiladi.
293

---

Tadbirkorlik sarmoyasini shakllantirish tashqi manbalari va ulardan
foydalanish shart-sharoitlari va tartib-qoidalari keyingi mavzuda bataf-
sil ko‘rib chiqiladi.
14. 3. T A D B IR K O R L IK S A R M O Y A S IN IN G H A R A K A T I
VA S A M A R A D O R L IG I
Tadbirkorlik sarmoyasi doimiy harakatda bo‘ladi. Tadbirkorlik
faoliyatining har bir sikli bozordan boshlanadi va yana bozorda tugay-
di. Tadbirkor, birinchi navbatda, bozorda kerakli mehnat vositalari
va predmetlarini sotib oladi. S o‘ng shu mehnat vositalari yordamida
mehnat predmetlaridan tayyor mahsulot ishlab chiqarib, uni bozorda
sotadi va pulga aylantiradi. Shunday qilib, tadbirkorlik sarmoyasi­
ning qiymati uch bosqichni - muomala, ishlab chiqarish, muomala bos-
qichlarini izchil ravishda bosib o ‘tadi. Sarmoya har bosqichda o ‘ziga
xos vazifani bajaradi va shunga muvofiq shaklga kiradi. Uchinchi bos-
qich yakunida u yana o ‘zining dastlabki holatiga qaytadi va dastlabki
shaklini oladi. Sarmoya qiymatining bunday harakati sarmoyaning doi­
raviy aylanishi deb ataladi. Sarmoyaning bir doiraviy aylanishi ishlab
chiqarish faoliyatining nisbatan mustaqil, alohida siklini tashkil etadi.
Ishlab chiqarish esa bir sikldan keyin to‘xtab qolmay, sikllar bir-biri
bilan uzviy bog‘lanib ketadi va uzluksiz takrorlanib davom etavera-
di. Dastlab ishga kiritilgan sarmoyaning qiymati to‘la-to‘kis o ‘zining
boshlang‘ich shakliga qaytib keladigan doiraviy aylanish sarmoyaning