Mehnat huquqi asoslari

Mehnat huquqi — mehnat faoliyati jarayonida vujudga keladigan odamlar orasidagi munosabatlarni tartibga soladigan huquq sohasidir.
Mehnatga oid munosabatlar — kishilar orasidagi munosabatlar bo‘lib, mehnat faoliyati jarayonida yuzaga keladi va belgilangan mehnat tartibiga bo‘ysunishga asoslanadi.


MEHNATGA OID MUNOSABATLAR SUBYEKTLARI

Mehnatga oid munosabatlar ishtirokchilari (subyektlari) quyidagilardir:

— xodim: 16 yoshga to‘lgan, mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar;
— ish beruvchi: mulkchilik shaklidan qat’i nazar har qanday korxona hamda 18 yoshga to‘lgan shaxslar;
— mehnat jamoasi: mehnat shartnomasi asosida ishlayotgan korxona
xodimlari;
— xodimlar va ish beruvchilarning vakillik idoralari: kasaba uyushmalari
va ularning korxonalardagi saylab qo‘yiladigan idoralari.


Barcha fuqarolar mehnat huquqlariga ega bo‘lish va ulardan foydalanishda teng imkoniyatlarga egadir.
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi,
6-modda
Har bir shaxsning mehnat huquqlarini himoya qilish kafolatlanadi, bu himoya mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya qilinishini tekshiruvchi va nazorat qiluvchi organlar, shuningdek mehnat nizolarini ko‘ruvchi organlar tomonidan
amalga oshiriladi.
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi,
8-modda
ISHGA QABUL QILISH


MEHNATGA OID MUNOSABATLAR SOHASIDA XODIMLAR MANFAATLARINING DAVLAT TOMONIDAN HIMOYA QILINISHI
Bozor munosabatlari rivojlanishi sharoitida mehnat shartnomasini tuzayotgan taraflarning har biri korxona faoliyatini yaxshilashdan manfaatdor, chunki bunda har bir xodimning farovonligi ham oshadi. Shu bilan birga mehnat faoliyati jarayonida mehnat huquqining alohida norma(me’yor)larini qo‘llash sababiga ko‘ra kelishmovchilik va nizolar kelib chiqishi mumkin.
Mehnat kodeksiga muvofiq (21-modda) mehnatga oid munosabatlarda xodimlarning manfaatlarini himoya qilishni korxonadagi kasaba uyushmalari, ularning saylab qo‘yiladigan idoralari (kasaba uyushmasi qo‘mitalari) mehnat nizolari komissiyalari hamda tuman va shahar sudlari amalga oshirishi mumkin. Korxonada xodimlar manfaatlarini ifoda etayotgan tashkilotlar faoliyati faqat ularni saylagan xodimlarning qaroriga binoan, shuningdek,
amaldagi qonunlarga zid harakatlar amalga oshirilganida — sud tomonidan tugatilishi
mumkin.