Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият

Адабиётлар: 
1.
Зиёмуҳаммедов Б. Комиллика элтувчи китоб.-Т.: “Фан”, 2006-299 б 
2.
Раҳматова Ф.А. Бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларининг математик тафаккурини 
такомиллаштиришнинг илмий-назарий асослари-Т.: “Фан ва технология”, 2017-124 б 
3.
Тўрақулов Х.А. Илмий ижодиёт методологияси-Т.: “Фан”,2006-252 б 
4.
Тўрақулова Х.А., Тўрақулова М. А. Рақамли дидактик ўйинлар// Таълимда ижтимоий-
гуманитар фанлар -Т. 2017-№ 1-б. 97-101 
5.
Ҳасанбоев Ж ва бошқалар. Педагогика фанидан изоҳли луғат-Т.: “Фан ва технология” 
2009-672 б 
РЕЗЮМЕ 
Мазкур мақолага ҳам математика фанини чуқур ўзлаштиришга дидактик кўмак берувчи 
математика фанидан ўқиш китобини тайёрлашнинг умумий тамойиллари ва методларини баён 
қилишни мақсад қилиб олдик.
РЕЗЮМЕ 
Целью данной статьи было углубленное преподавание математического предмета с 
помощью дидактического подхода к преподаванию математического предмета с учетом 
подготовки основных общих направлений и методов его изучения. 
SUMMARY 
In this article , there has been aimed to teach mathmematical subject deeply with the help of 
didactical approach to teach mathematical subject by taking into consideration of preparing a basic 
general trends and methods of it. 
 
ФИЗИКА ЎҚИТИШНИНГ КАСБИЙ ЙЎНАЛУВЧАНЛИГИНИ 
ТАЪМИНЛАШ 
MaтжановН. 
– Физикаўқитишметодикасикафедрасикаттаўқитувчиси 
Aжиниёз номидаги НДПИ
 
Таянч сўзлар: 
физика, ўқитиш, касб, тест маркази, фан ва техника, интеллект. 
Ключевые слова: 
физика, образование, профессия, центр тестирование, наука и техника, 
интеллект. 
Keywords:
physics, education, profession, testing center, science and technology, intelligence. 
 
Физик таълимнинг долзарблиги фан техника ва технологиялар тараққиёти билан 
белгиланади. Замонавий ахборот технологияларнинг инсон ҳаётига фаол кириб келиши ва 
ҳар бир шахс учун ҳаётий эҳтиёжга айланиши инсон интеллект ива тафаккурининг кескин 
суръатда ўсишига олиб келди. Бундай интеллектуал тараққиёт бир томондан 
ўқувчиларнинг бутун қизиқишини ортирган бўлса, иккинчи томондан уларнинг айрим 
фанларга бўлган қизиқишини сусайтириб юборди. Улар синфда ўтилаётган 
машғулотлардан кўра телевидения ва бошқа информацион воситалардан қизиқарли, 
оммабоп ва сода изоҳланган маълумотларни олишга интиладиган бўлиб қолдилар. 
Таълимни амалга ошириш борасида қатор парадоксиал вазиятлар келиб чиқди. Қандай 
қилиб, ўқувчиларни у ёки бу фанга ёки уларнинг асосларини ўрганишга қизиқишни 
уйғотиш мумкин? – деган савол кўпчилик фан ўқтувчиларини қизиқтириб қўйди. 
Мураккаб техник воситалар (телевидение, радио, телефон, интернет ва бошқалар) дан 
фойдаланаётган шахсни, энди уларнинг ишлаш принциплари асосланадиган принципиал 
ҳодисалар камроқ қизиқтирадиган бўлиб қолмоқда. Бундай педагогик муаммоларини ҳал 
этиш мақсадида имконият узоқ вақтлардан бери таълимни қизиқарли ва самарали қилиш 
масалалари устида бош қотириб, изланиб келмоқда. Машҳур буюк алломалар, моҳир 

---

99 
педагоглар ва давлат арбобларининг таълим тўғрисидаги мулоҳазалари, таклифлари бунга 
далил бўла олади. Ҳар бир даврнинг ва давлатларнинг таълимини амалга ошириш 
борасида ўзига хос муаммолари, реформалари ва ютуқлари мавжуд бўлади. Ўз ватани, 
давлати келажагини кўра билган машҳур давлат арбоблари қадимдан аввало таълимни 
такомиллаштириш ва етук кадрларни тайёрлаш ишига алоҳида эътибор бериб келишгани 
сир эмас. Бу борада Ўзбекистоннинг ўз модели ва тараққиёт дастурлари таълим ривожига 
ҳам салмоқли таъсир этиб келмоқда. Физика таълимининг босқичларини амалга ошириш 
борасида тадбирлар, қўлланилаётган методлар ва технологиялар, таълим қонун ва 
дастурларига асосланган ҳолда изчиллик билан ҳаётга тадбиқ этилмоқда. Давлатнинг 
таълимга бўлган эътибори, қатор қарорлар, қонун ва дастурларда ўз аксини топиб 
келмоқда. Ҳеч қайси давлат тарихида таълимга эътибор бунчалик қаратилган эмас эди. 
Кўпчилик ривожланган давлатлар тайёр кадрларни сотиб олиш сиёсатини юритаётган бир 
пайтда, "Kадрлар тайёрлаш дастури"нинг қабул қилиниши, унинг яна қайта ишланиб, 
ривожланиш тенденцияси асосида бажаришга киришлиши, давлатимизнинг истиқболли 
улуғ бўлишлигига кафолат бўлади. Ўсиб келаётган ёш авлоднинг танлаган касби ёки 
ҳунари бўйича яхши мутаҳасис бўлиб етишувида физика ўқув фанининг ўрни ва аҳамияти 
беқиёс. Ўкувчи шахси қайси касбни танламасин, ўша касбнинг замирида физик билимга 
бўлган чуқур талаб ва эҳтиёж ётади. Физика ҳаётнинг ҳар бир жабҳасида мужассам. 
Шундай экан, ўрта умумий таълим мактабларида фаолият олиб бораётган ўқитувчилар 
ҳар бир ўтаётган янги мавзуни касбга йўналтирган ҳолда ўтишларини мақсадга мувофиқ 
деб ҳисоблаймиз. Масалан, суюқликларда ва газларда босим мавзусини бўлажак 
ҳамшираларга тушунтирилаётганда, инсон қон босими ва унга таъсир қилиб турувчи 
атмосфера босими бир-бирига боғлик равишда ўзгариши, қон босимини ўлчаш ёки 
босимни меёрлаш орқали беморларни даволаш ҳақида тўхталиш мумкин. Агар 
тингловчилар бўлажак авиасозлар бўлса, самолёт қанотини кўтарувчи кучи самолёт 
қанотининг юқори ва пастки қисм босимларининг фарқи эканлигини, тингловчилар 
фермер хўжаликлари иш бошқарувчилари бўлса, у ҳолда, ҳар бир жисм капилляр 
найчалардан иборат эканлигини, ер капиллярларини очиб қўйиш орқали унинг намлигини 
қочириш мумкунлигини, аксинча уни бузиб ташлаш орқали тупроқ намлигини сақлаш 
мумкин эканлигини, ўсимлик капиллярлари орқали сув кўтарилиши туфайли ўсиши, 
гуллаши ёки мева тугиши, агар капилляр найчалардан су вёки минерал тузлар 
кўтарилмаса, унинг қуриб қолиши ҳақида гапириш мумкин. Фикримизча, ҳар бир 
коллежнинг физика ўқитувчиси кундалик дарс машғулоти режасини тузаётганда янги 
мавзуни касбий йўналувчанлигини таъминлаш масаласига алоҳида ургу бериши ваш у 
дарсни тингловчиларнинг танлаган йўналишидан келиб чиқиб касбга йўналтириши 
мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз.
Давлат тест маркази берган маълумотларга эътибор қаратадиган бўлсак, 
абитурентларнинг физика фани бўйича рейтинг кўрсаткичи қониқарли эмаслиги кўзга 
яққол ташланади. Бундан шундай хулосага келиш мумкинки, Республика бўйича ўрта 
умумий таълим ва ўрта махсус касб-ҳунар таълимида физика фани ўқитилиши маълум 
даражада оқсамоқда. Бунга маълумки, физика фани ўзлаштирилиши жиҳатидан бирмунча 
мураккаб фан бўлиб, ўқувчилар уни мустақил ўқиш орқали 30, ешитиш орқали 60-70, 
кўриш орқали 90 фоиз ўзлаштиришга эришадилар. Шунинг учун ўқитишнинг янги 
педагогик технологияларидан унумли фойдаланиб, ҳар бир мавзуни касбга йўналтирган 
ҳолда дарс ўтилиши ўқувчиларнинг фанга бўлган қизиқишларини янада орттиради.